راهنمای کسب کارشناسی ارشد/دکترای مدیریت

راهنمای کسب کارشناسی ارشد/دکترای مدیریت

مشاوره و ارائه دروس و اطلاعات لازم برای توفیق در کسب مدرک
راهنمای کسب کارشناسی ارشد/دکترای مدیریت

راهنمای کسب کارشناسی ارشد/دکترای مدیریت

مشاوره و ارائه دروس و اطلاعات لازم برای توفیق در کسب مدرک

مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و علوم اجتماعی ۳

مفاهیم، بلوک هایی هستند که ساختمان دانش به وسیله آنها ساخته می شود.

      یک مفهوم، یک کلمه (واژه) یا مجموعه ای از کلمات است که معنایی از طریق آنها انتقال داده می شود.

      مفهوم، به طبقه ای از محرک ها اطلاق می شود که دارای وجوه مشترکی هستند.

      نمونه هایی از مفاهیم: میز، دانشجو، وزن

مفاهیم، بلوک هایی هستند که ساختمان دانش به وسیله آنها ساخته می شود.

      یک مفهوم، یک کلمه (واژه) یا مجموعه ای از کلمات است که معنایی از طریق آنها انتقال داده می شود.

      مفهوم، به طبقه ای از محرک ها اطلاق می شود که دارای وجوه مشترکی هستند.

      نمونه هایی از مفاهیم: میز، دانشجو، وزن

مفاهیم متفاوت:         

             1ـ مفهوم قابل اندازه گیری و غیر قابل اندازه گیری

      2ـ مفهوم تجربی یا ملموس: مانند خانه، گربه و شخص.                     زمانی که مفهوم قائم به یک شرایط زمانی و مکانی خاص                        باشد، به آن واقعی یا تجربی گویند.

            3ـ مفهوم مجرد یا نظری: مفاهیمی که از هر گونه شرایط زمانی و              مکانی خاص مستقل هستند و به توصیف موجودیت های             غیرقابل مشاهده می پردازند. مانند وطن، عاطفه و ارتباط.

اولین مرحله در حال توسعه و گسترش دانش، تشخیص مفاهیم نظری و تجربی است.

به این خاطر که هر کدام از این دو دسته مفهوم، وظایف مختلفی در توسعه و گسترش دانش دارند.

هیچ مفهومی بدون فعالیت های شناختی قابل مشاهده نیست.

روشهای توسعه مفاهیم:

توسعه و گسترش یا ادراک یک مفهوم نظری، «توضیح» نامیده می شود. در صورتی که توسعه و گسترش یا ادراک یک مفهوم تجربی را «تعریف» گویند.

از آنجا که مفهوم نظــری یک ایده مجرد و غیرقابل مشاهده را عـرضه می کند. بنابراین، توضیح آن هم باید از یک ایده یا از ایده های غیرقابل مشاهده گرفته شود. و این بدان معنی است که ویژگی های آن مجرد است، نه ملموس و واقعی.

مفاهیم تجربی، بیان کننده نمودهای قابل مشاهده هستند. از اینرو، تعاریف آنها بر اساس ایده های قابل مشاهده استوارند. و این بدان معنی است که ویژگی های آن ملموس و واقعی هستند، نه مجرد.

از مفاهیم نظری به عنوان وسایل تفکر استفاده می شود.

در صورتی که مفاهیم تجربی ابزاری هستند که از طریق آنها برای آزمون تفکر، از مشاهده استفاده می شود.

این دو نوع مفهوم، با وظایف و عملکردهای مختلف و جداگانه، امکان گسترش دانش جدید را بوجود می آورند.

زمانی که یک مفهوم نظری توضیح داده می شود، معنای آن روشن می گردد و این از طریق مفاهیم نظری دیگر با واژه های مجرد صورت می پذیرد.

هویت یک مفهوم، یا از طریق بیان ویژگی های آن مشخص می شود (نظیر طول، عرض، ارتفاع، زمان و ...) یا از طریق بیان ساخت آن (مانند اینکه مفهوم از چه چیزی درست شده است یا چگونه بوجود آمده است).

تعریف مفاهیم تجربی به دو روش:

1- تعریف اساسی یا ساختاری است. یعنی تعریف مفهوم، با استفاده از لغات یا واژه های دیگر؛ یا تعریف مفهوم، از طریق مفاهیم دیگر.

2- تعریف نوع دوم را عملیاتی یا کاربردی می نامند. و عبارتست از مجموعه روش هایی برای توصیف فعالیت های یک مشاهده گر که مشاهده را به منظور دریافت یک احساس و در نهایت برای تعیین موجودیت یا میزان موضوع مورد مشاهده، انجام می دهد.

تقسیم بندی تعریف عملیاتی یا کاربردی:

الف) سنجشی؛ از طریق آن شیوه اندازه گیری مفهوم، مشخص و معلوم می شود.

ب) آزمایشی؛ مشخص می کند که چگونه یک پژوهشگر در مفهوم تغییر ـ یا به عبارت کلی تر، دخل و تصرف ـ به عمل می آورد.

                                    

ملاک های ارزشیابی مفاهیم نظری و تجربی

توضیح یا تعریف یک مفهوم، زمانی بهتر از توضیح یا تعریف مفهوم دیگر است که در آن ملاک های ارزشیابی مفاهیم، بهتر به کار برده شده باشند.

ملاک های ارزشیابی مفاهیم نظری

اهمیت و اعتبار تجربی   هر یک از مفاهیم نظری، باید پژوهشگر و یا جوینده دانش را به یک یا چند مفهوم تجربی راهنمایی کند.

سودمندی و اثربخشی    تعداد ارتباط هایی که یک مفهوم می تواند با مفاهیم دیگر داشته باشد.

ثبات درونی                 در توضیح مفاهیم نظری، نباید تناقض درونی وجود داشته باشد.

عملیات ریاضی            آیا مفهوم، قابل تبدیل به کمیت است.

سادگی                        درجه توافقی که افراد مختلف در روشن بودن معانی مفهوم دارند.

ملاک های ارزشیابی مفاهیم تجربی

پایایی مشاهده گرها               مشاهده کنندگان پدیده های یکسان، در گزارش مشاهده های خود توافق داشته باشند.

انتزاعی بودن                      مفاهیم تجربی با در نظر گرفتن محدودیت های زمانی و مکانی یا هر دوی                   آنها باید آغاز و پایانی داشته باشند.

ادراکی                              مشاهده کننده با حداقل فعالیت هایی که به منظور شناخت انجام می دهد، مفهوم را درک کند.

ارتباط با برخی از مفاهیم نظری بعد از مشاهده مفاهیم تجربی، شخص بتواند مفاهیم نظری همتا و مقابل آن را پیدا کند.

سادگی                            یک مفهوم، وقتی ساده و روشن است که پژوهشگران پس از مشاهده عینی آن، در معنای آن توافق داشته باشند.

متغیر و انواع آن:

متغیر، یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده می شود.

متغیر، به ویژگی هایی اطلاق می شود که می توان آنها را مشاهده و اندازه گیری کرد و دو یا چند عدد یا ارزش را جایگزین آنها قرار داد.

میز یک مفهوم است، نه متغیر. اما وزن میز یک متغیر است.

متغیر، در مقابل ثابت قرار دارد.  

ثابت: به ویژگی های اطلاق می شود که دارای ارزش مساوی و یکسان است و میزان آن در همه افراد یا اشیاء یا حوادث به یک اندازه است.

مثلاً در یک پژوهش در مورد دانش آموزان ده ساله، «سن» ثابت است.

تقسیم بندی متغیرها

متغیر مستقل و وابسته

         مستقل: متغیر محرک یا درونداد است که به وسیله پژوهش گر، اندازه گیری، دستکاری و یا انتخاب می شود تا ارتباط آن با متغیر دیگری معین شود.

         وابسته: متغیر پاسخ ، برونداد یا ملاک است.

متغیر کمی و کیفی

         متغیر کمی: از نظر کمیت تغییر می کند و اختـلاف مقادیر آنها را می توان با استفاده از عدد، ثبت کرد. (قد، وزن، سن، نمره آزمون)

         متغیر کیفی: اختلاف و تغییرات، بین میزان های مختلف آن کیفی است. (رنگ مو، رنگ چشم، جنس)

متغیر ازنظر ماهیت اعداد و ارزش ها

         گسسته: مثلاً جنس یک متغیر گسسته است. (یک شخص یا زن است یا مرد)

         پیـوسته: متغیــری است که بین دو واحد آن، هر نقطه یا ارزشـی را می توان انتخاب کرد. مثلاً وزن یک متغیر پیوسته است و می تواند بین صفر تا بینهایت باشد. (قد، زمان، درصد چاقی بدن)

متغیر بر اساس تعداد ارزشها یا عددهایی که به آن اختصاص داده شده

         دو ارزشی: به متغیری که به آن فقط دو ارزش یا دو عدد نسبت داده می شود. (مانند جنس که فقط دارای دو ارزش زن و مرد یا نر و ماده است)

         چند ارزشی: متغیری که بیش از دو ارزش به آن اختصــاص داده می شود. (سطح تحصیلی، هوش)

متغیر مزاحم و اطلاعاتی

         مزاحم: متغیرهایی که پژوهشگر به طور مستقیم به پیدا کردن اثر آنها علاقمند نیست و حتی تلاش می کند اثر آنها را ثابت نگه دارد و یا آنها را حذف کند.

         اطلاعاتی: متغیرهایی که پژوهشگر درصدد یافتن تاثیر آنهاست و به طور مستقیم مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرند.

Factorial Design

درتحقیق آزمایشی/طرح عاملی متغیرهای مستقل بر حسب توانای محقق در دخل و تصرف و دست کاری آنها به دو دسته تقسیم می شوند.

متغیر مستقل عملی یا فعال: محقق می تواند آزمودنی ها را در سطوح مختلف آن، به صورت تصادفی جایگزین کند.

متغیر مستقل هویتی یا تشخیصی: در متغیر هویتی، محقق این توانایی را ندارد که آزمودنی ها را در سطوح مختلف متغیر جایگزین کند. و ماهیت سطوح این متغیــرها به نحوی است که آزمودنی ها خود به خود و بدون دخالت محقق، قبلاً در آنها جایگزین شده است.

مقیاس های اندازه گیری

Ø      مقیاس اسمی ـ ابتدایی ترین مقیاس اندازه گیری است.

در این مقیاس، افراد یا اشیاء، بر اساس یک ملاک معین در طبقه ها که کیفی هستند، نه کمی، جایگزین می شوند. (طبقه ها باید ناسازگار باشند)

Ø      مقیاس رتبه ای ـ کلیه ویژگی های مقیاس اسمی را دارد.

در این مقیاس وضعیت نسبی اشیاء، بدون تعییــن فاصله بین آنها، بر اساس صنعت معینی مشخص می شود.

Ø      مقیاس فاصله ای ـ دارای کلیه ویژگی های اسـمی و رتبه ای است.

در این مقیاس فواصل مساوی بین اعداد نشان دهنده فواصل مساوی بین صنعت های مورد اندازه گیری است.

Ø      مقیاس نسبی ـ دارای کلیه ویژگی های مقیاس های اسمی، رتبه ای و فاصله ای است.

این مقیاس بالاترین سطح اندازه گیری است و در آن صفر واقعی وجود دارد. در این مقیاس، برای مقایسـه دو ارزش یا دو واحد می توان از نسبت استفاده کرد. «متـر» که برای اندازه گیری طول به کار برده می شود و دارای مبدأ صفر است، یک مقیاس نسبی است.

 

نظرات 0 + ارسال نظر
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد