آموزش مقاله نویسی

1.مقدمه

مقاله علمی معمولاً در نتیجه پژوهش منطقی، ژرف و متمرکز نظری، عملی یا مختلط، به کوشش یک یا چند نفر در یک موضوع تازه و با رویکردی جدید با جهت دستیابی به نتایجی تازه، تهیه و منتشر می گردد. (اعتماد و همکاران، 1381، ص2) چنین مقاله ای در واقع گزارشی است که محقق از یافته های علمی و نتایج اقدامات پژوهشی خود برای استفاده سایر پژوهشگران، متخصصان و علاقه مندان به دست می دهد.

تهیه گزارش از نتایج مطالعات و پژوهش های انجام شده، یکی از مهم ترین مراحل پژوهشگری به شمار می رود؛ زیرا اگر پژوهشگر نتواند دستاوردهای علمی خود را در اختیار سایر محققان قرار دهد، پژوهش او هر اندازه هم که مهم باشد، به پیشرفت علم کمکی نخواهد کرد؛ چون رشد و گسترش هر عملی از طریق ارائه و به هم پیوستن دانشِ فراهم آمده از سوی فردفرد اندیشمندان آن علم تحقق می یابد.

همان طور که پژوهشگر پیش از اقدام به پژوهش، نیازمند توجه و بررسی یافته های علمی پژوهشگران قبل از خود است تا بتواند یافته های علمی خود را گسترش بخشد، دیگران نیز باید بتوانند به یافته های پژوهشی او دسترسی پیدا کنند و با استفاده از آنها فعالیت های علمی خود را سازمان داده، در ترمیم و تکمیل آن بکوشند.

از امتیازهای مهم یک مقاله می توان به مختصر ومفید بودن، بِروز بودن و جامع بودن آن اشاره کرد؛ زیرا محقق می تواند حاصل چندین ساله پژوهش خود در یک رساله، پایان نامه، پژوهش، یا حتی یک کتاب را به اختصار در یک مقاله علمی بیان کند تا پژوهشگران دیگر بتوانند با مطالعه آن مقاله از کلیات آن آگاهی یابند و در صورت نیاز بیشتر، به اصل آن تحقیقات مراجعه کنند.

بدین منظور، امروزه نشریات گوناگونی در زمینه های مختلف علمی- پژوهشی نشر می یابد و مقاله های به چاپ رسیده در آنها، اطلاعات فراوانی را در اختیار دانش پژوهان قرار می دهند. لازم است محققان با شیوه تدوین مقالات علمی آشنا باشند تا بتوانند با استفاده از شیوه های صحیح، با سهولت، نتایج تحقیقات و مطالعات خود را به صورت مقاله در اختیار علاقه مندان قرار دهند.

نوشتن مقاله مستلزم رعایت اصولی در ابعاد مختلف محتوایی، ساختاری و نگارشی است.

2. ملاک های محتوایی مقاله(2)
یکی از مهم ترین ابعاد مقاله علمی، محتوای علمی و ارزشمندیِ کیفی آن است. مقاله باید یافته های مهمی را در دانش بشر گزارش نماید و دارای پیامی آشکار باشد؛ بنابراین پیش از تهیه مقاله، محقق باید از خود بپرسد که آیا مطالب او آن قدر مهم است که انتشار آن قابل توجیه باشد. آیا دیگران از آن بهره خواهند برد؟ و آیا نتایج پژوهش او، کار آنها را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ (هومن، 1378، ص 82).

در اینجا به چندین اصل مهم از اصول و معیارهای محتوایی پژوهش علمی اشاره می گردد که توجه به آنها قبل از تهیه مقاله به ارتقای کیفیت آن کمک می نماید.

الف) فرایند «تفکر»: تفکر، تلاش برای معلوم کردن مجهول با استفاده از علوم موجود است. (غرویان، 1368، ص11) بنابراین اساسی ترین محور محتوایی یک پژوهش علمی، آن است که مجهولی را روشن نماید. بر این اساس، هر پژوهش علمی در پی پاسخ دادن به پرسش هایی است که تاکنون برای مخاطبان کشف نشده است. از این رو پژوهش علمی همیشه با طرح یک یا چند سئوال آغاز می شود که محقق در صدد پاسخگویی به آنهاست.

ب) منطقی بودن: منطق که راه درست اندیشیدن (تصور) و صحیح استدلال آوردن (تصدیق) را می آموزاند، (مطهری، 1372، ص 21) ابزار ضروری یک مقاله علمی است و محقق باید شایستگی لازم را در استدلال آوردن، تحلیل محتوا و نتیجه گیری داشته باشد. قواعد تعریف، طبقه بندی، استنباط های قیاسی و استقرایی، روش های مختلف نمونه برداری و غیره همه از ویژگی های منطقی یک مقاله علمی است که محقق باید به آنها توجه داشته باشد. (هومن، 1374، ص 19).

ج) انسجام و نظام دار بودن: مرتبط بودن اجزای مختلف مقاله با همدیگر، همچنین متناسب بودن آنها با عنوان مقاله و ارتباط عناوین فرعی با همدیگر، از جمله مواردی است که به تحقیق، یکپارچگی و انسجام می بخشد. بر این اساس، محقق باید عناوین فرعی مقاله خود را با نظمی منطقی از یکدیگر مجزا کرده، ارتباط بخش ها را مشخص نماید.

د) تراکمی بودن: از آنجا که هدف پژوهش پاسخ به سئوال هایی است که تا آن زمان دست کم از نظر محقق، پاسخی منطقی برای آن وجود نداشته است، هر پژوهش علمی باید از یک سو به منظور کشف دانش جدید، و از سوی دیگر، برای تکمیل دانش، صورت پذیرد. بنابراین هدف اصلی یک مقاله، کشف یا تکمیل دانش بشری است، نه تکرار دوباره آن با عبارات مختلف. (هومن، 1374، ص 20).

ر) تناسب موضوع با نیازهای فعلی جامعه علمی: هر پژوهش علمی باید نیازهای اساسی جامعه علمی خود را در نظر گرفته، در صدد حل آن مسایل برآید؛ بنابراین از طرح موضوعاتی که از اولویت تحقیقی برخوردار نیستند و جامعه علمی، بدانها نیاز ندارد، باید احتراز نمود.

س) خلاقیت و نوآوری: هر تحقیق علمی زمانی می تواند در ارتقای سطح دانش، موفق و موثر باشد که از فکری بدیع و خلّاق برخوردار باشد. مقالاتی که به جمع آوری صِرف بسنده می کنند، نمی توانند سهم عمده ای در پیشرفت دانش بشری داشته باشند.

ص) توضیح مطلب در حدّ ضرورت: از جمله مواردی که محقق در گزارش نویسی پژوهش خود (مقاله) باید بدان توجه کند، پرهیز از حاشیه روی و زیاده گوییِ افراطی است؛ همچنان که خلاصه گویی نباید به حدّی باشد که به ابهام و ایهام منجر شود؛ بر این اساس محقق باید به حدّی مطالب را تبیین کند که مقصود وی برای خواننده، روشن شود.

ط) متناسب بودن با نظریه ها: هر رشته علمی، متشکل از نظریه ها و قوانینی است که مورد اتفاق صاحب نظران آن فن است؛ از آنجا که تحقیقات علمی در این پژوهشگاه در حیطه مشترک علوم انسانی- اسلامی است، یافته های به دست آمده در تحقیقات میدانی یا توصیفی نباید با اصول مبانی دینی و همچنین با قوانین کلی آن رشته تخصصی منافات داشته باشد.

ع) اجتناب از کلی گویی: هدف نهایی علم، صورتبندی یک «نظریه»(3) و «تبیین کردن»(4) یکی از اصول مهم نظریه است. (دلاور، 1371، ص 33) از این رو محقق باید بتواند مباحث علمی خود را به روشنی توضیح دهد و با زبان گویا آن را تبیین و از کلی گویی اجتناب نماید.

ف) گزارش روش شناسی تحقیق: «تحقیق»(5) فرایندی است که از طریق آن می توان درباره ناشناخته ها به جست و جو پرداخت و از آن، شناخت لازم را کسب کرد. در این فرایند چگونگی گردآوری شواهد و تبدیل آنها به یافته ها «روش شناسی»(6) نامیده می شود. این سئوال که چگونه داده ها باید گردآوری شود و مورد تفسیر قرار گیرد، به طوری که ابهام حاصل از آنها به حداقل ممکن کاهش یابد؟» از موارد مهم تحقیق علمی است. (سرمد و همکاران، 1379، ص 22). یک تحقیق علمی زمانی می تواند مطالب خود را به اثبات برساند که از روش گردآوری مناسبی برخوردار، و آن روش ها در مقاله به خوبی بیان شده باشد.

3.ساختار مقاله علمی

نوشتن مقاله مستلزم داشتن طرحی مدوَّن است. در گزارش یک تحقیق نه تنها باید ارزش های محتوایی را مراعات کرد، بلکه باید از ساختار روشمندی نیز پیروی کرد. امروزه تحقیقات فراوانی انجام می شود، اما تنها بخش کوچکی از آنها در مقالات منتشر می گردد. یکی از دلایل آن، عدم مهارت محقق در تهیه و تدوین ساختاری مقاله علمی است.

ساختار مقاله و تهیه گزارش از یک پژوهش علمی، با توجه به روش به کار گرفته شده در پژوهش، متفاوت است. دانشمندان در یک تقسیم بندی کلی، روش های استفاده شده در علوم را به دو دسته تقسیم می کنند. روش های کمی که در آنها از داده های کمّی در تحقیق استفاده می شود (تحقیقات میدانی) و روش های کیفی که در آنها از داده های کیفی (تحقیقات کتابخانه ای) استفاده می شود.(سرمد و همکاران، 1379، ص 78).

مراحل گزارش یک پژوهش (مقاله) با توجه به روش اتخاذ شده در تحقیق، با تفاوت هایی بیان می گردد.

به دلیل یکسان بودن هر دو روش در مراحل مقدماتی، و برای پرهیز از تکرار در اینجا مراحل مقدماتی را به صورت مجزا می آوریم.
1.3.مراحل مقدماتی گزارش پژوهشی
1.1.3.موضوع یا عنوان مقاله

عنوان، مفهوم اصلی مقاله را نشان می دهد و باید به طور خلاصه، مضمون اصلی پژوهش را نشان دهد. عنوان مقاله باید جذاب باشد، یعنی به گونه ای انتخاب شود که نظر خوانندگان را که معمولاً ابتدا فهرست عناوین مندرج در یک مجله علمی را می خوانند به خود جلب نماید. همچنین عنوان باید کوتاه و گویا و تنها بیانگر متغیرهای اصلی پژوهش باشد. تعداد کلمات در عنوان را حداکثر دوازده واژه بیان کرده اند. (سیف، 1375، ص 12).

2.1.3. نام مؤلف یا مؤلفان و سازمان وابسته

بعد از عنوان پژوهش، نام مؤلف یا مؤلفان ذکر می شود و در سطر زیر آن، نام دانشگاه یا مؤسسه که هر یک از مؤلفان در آن مشغول به کارند، می آید. اگر پژوهش به وسیله دو یا چند نفر انجام بگیرد و همه آنها به یک دانشگاه یا مؤسسه وابسته باشند، نام مؤسسه یک بار، آن هم به دنبال نام مؤلفان ذکر می شود. اما اگر هر یک از مؤلفان به سازمان خاصی وابسته باشند، باید بعد از نام هر یک از آنان، بلافاصله نام مؤسسه ای که به آن وابسته اند، ذکر شود. ترتیب قرار گرفتن نام مؤلفان به دنبال یکدیگر، معمولاً متناسب با میزان مشارکت آنان در انجام پژوهش است؛ اما اگر میزان مشارکت همه افراد در اجرای پژوهش یکسان باشد، اسامی آنان به ترتیب حروف الفبا در دنبال هم قرار می گیرد. (هومن، 1378، ص 84).

3.1.3.چکیده(7)
چکیده، خلاصه جامعی از محتوای یک گزارش پژوهشی است که همه مراحل و اجرای اصلی پژوهش را در خود دارد. هدف ها، پرسش ها، روش ها، یافته ها و نتایج پژوهش، به اختصار، در چکیده آورده می شود. در متنِ چکیده باید از ذکر هرگونه توضیح اضافی خودداری شود. مطالب چکیده باید فقط به صورت گزارش (بدون ارزشیابی و نقد) از زبان خود پژوهشگر (نه نقل قول) به صورت فعل ماضی تهیه شود.

چکیده در حقیقت بخشی کامل، جامع و مستقل از اصل گزارش در نظر گرفته می شود و نباید پیش از انجام گزارش، پژوهش تهیه شود. طول چکیده برای مقاله، بستگی به روش های خاص هر مجله دارد و معمولاً بین صد تا 150کلمه پیشنهاد شده است.

4.1.3.واژگان کلیدی(8)
معمولاً در انتهای چکیده، واژگان کلیدی پژوهش را بیان می کنند تا به خواننده کمک کنند، پس از خواندن چکیده و آشنایی اجمالی با روند تحقیق، بفهمد چه مفاهیم و موضوعاتی در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است. معمولاً با توجه به حجم و محتوای مقاله، پنج تا هفت واژه کلیدی در هر مقاله بیان می شود. (سرمد، 1379، ص 321).

2.3. ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش میدانی

روش ها و اصول کلی ناظر بر گزارش فعالیت پژوهشی شاخه های علوم، تقریبا به طور خاصی به کار می روند که همگی متکی بر «روش علمی»(9) است. انجمن روان شناسان (APA) به منظور تسهیل در امر انتقال روش نتایج پژوهش، الگوی استاندارد شده ای را در اختیار مؤلفان قرار داده تا در موقع تهیه گزارش پژوهشی خود، آن اصول را به کار گیرند و تقریبا همه مجله های معتبر علوم انسانی در تهیه و تنظیم نوشته های پژوهش خود از آنها پیروی می کنند. (هومن،1378،ص 10) که در زیر به اختصار به مراحل آن اشاره می گردد.

1.2.3.مقدمه(10)
هر مقاله علمی با یک مقدمه شروع می شود و آن، خلاصه ای از فصل اول و دوم پایان نامه ها و رساله هاست که به طور مختصر به بیان کلیات تحقیق و بررسی مختصری از پیشینه آن می پردازد؛ بنابراین در مقدمه مقاله مسئله تحقیق و ضرورت انجام آن و اهداف آن از نظر بنیادی و کاربردی به صورت مختصر بیان می گردد و سپس به بررسی سوابق پژوهشی که به طور مستقیم به موضوع تحقیق مرتبط است، پرداخته می شود. مقدمه باید یک منطق اساسی را در تحقیق بیان کند و به خواننده نشان دهد که چرا این تحقیق ادامه منطقی گزارش های پیشین است. در این بخش پس از نتیجه گیری از پژوهش های بررسی شده، محقق باید پرسش های پژوهش خود را به صورت استفهامی بیان کرده و به تعریف متغیرهای تحقیق به صورت عملیاتی بپردازد. (هومن، 1378، ص 87).

2.2.3.روش(11)
هدف اساسی از بیان روش آن است که به گونه ای دقیق، چگونگی انجام پژوهش، گزارش گردد تا خواننده بتواند آن را تکرار نماید و همچنین درباره اعتبار نتایج داوری کند؛ بنابراین مؤلف باید همه مراحل اجرا، از جمله آزمودنی ها، ابزارهای پژوهش، طرح پژوهش، روش اجرا و روش تحلیل داده ها را بیان کند.

الف) آزمودنی ها:(12) جامعه مورد مطالعه و ویژگی ها و مشخصات آن از نظر تعداد، سن، جنسیت، میزان تحصیلات و... همچنین چگونگی انتخاب آنها و در صورت گروه بندی شدن تعداد گروه ها و مقدار افراد هر گروه بیان می شود.

ب) ابزارها:(13) ابزارهای آزمایش، مثل پرسشنامه، تست و... پس از آن بیان می گردد. چنانچه ابزار سنجش، یک وسیله مشهور و استاندارد شده باشد، اشاره به نام آن کافی است، اما اگر یک مقیاس خودساخته باشد، باید چگونگی طراحی و تهیه آن و شواهد مربوط به اعتبار و روایی بودن آن گزارش شود.

ج) طرح پژوهش:(14) به نقشه کار پژوهشگر برای حل مسئله پژوهش، طرح گفته می شود. ابتدا متغیرهای مستقل، وابسته و تعدیل کننده و... بیان می شود، سپس طرح های پژوهشی، مثل طرح تک آزمودنیِ پیش تست- پس تست، تحلیل واریانس عاملی و...، که در روش به کار گرفته شده، بیان می گردد. همچنین تکنیک های کنترل متغیرهای نامربوط و ناخواسته، مانند تصادفی ساختن، همتاسازی و غیره مورد توجه قرار می گیرد.

د) شیوه اجرا:(15) در این قسمت همه مراحلی که آزمودنی و آزماینده در طول مطالعه انجام داده اند، به صورت گام به گام تشریح می گردد. گردآوری داده ها، دستورالعمل های اجرای پژوهش، چگونگی تشکیل گروه های آزمایشی و کنترل، چگونگی اجرای آزمایش و شیوه ثبت پاسخ ها و امثال آن، به طور خلاصه و دقیق توضیح داده می شود.

ر) تحلیل داده ها:(16) در این قسمت چگونگی طبقه بندی، مرتب کردن، خلاصه کردن و تحلیل کردن داده ها بیان می شود؛ همچنین روش های آماری توصیفی به کار گرفته شده مثل فراوانی ها، درصدها، نمودارها، مقادیر مرکزی و پراکندگی؛ و روش های آماری استنباطی، مثل اجرای آزمون t، z یاf، استفاده شده در تحقیق بیان می گردد. (هومن، 1378، ص 87 - 89).

3.2.3. نتایج (17)
در این بخش، توصیف کلامیِ مختصر و مفیدی از آنچه به دست آمده است، ارائه می شود. این توصیف کلامی با اطلاعات آماری مورد استفاده، کامل می شود و بهترین روش آن است که داده ها از طریق شکل و نمودار یا جدول، نمایش داده شوند. ساختار بخش نتایج، معمولاً مبتنی بر ترتیب منطقی پرسش ها یا فرضیه ها و نیز وابسته به تأیید شده بودن یا تأیید نشده بودن فرضیه هاست. ترتیب بیان نتایج نیز یا برحسب ترتیب تنطیم سؤال ها یا فرضیه های آنهااست، (سیف، 1375، ص 30) یا برحسب اهمیت آنها. روش متداولِ بیان نتایج، آن است که ابتدا مهم ترین و جالب ترین یافته ها و سپس به ترتیب، یافته های کم اهمیت تر ارائه می شود. (هومن، 1378، ص 90).

4.2.3.بحث(18) و تفسیر(19)
در این بخش، تمام اجزای گزارش تحقیق به هم ربط داده می شوند و محقق با ترکیب و پیوند بخش های مختلف، خواننده را به سوی یک نتیجه گیری کلی هدایت می کند. بنابراین لازم است شباهت ها و تفاوت های نتایج این پژوهش با پژوهش های قبلی روشن گردد و نیز معلوم شود که یافته های پژوهش، به روشن شدن مسئله مورد بررسی و زمینه دانش آن چه کمکی کرده است.

بنابراین توصیه می شود در این بخش، ضمن توضیح کوتاهی درباره مسئله پژوهش و بیان نتایج تحقیق، به تفسیر نتایج پرداخت. برای این کار باید این نتایج را با یافته های نتایج پیشین مقایسه کرد. آن گاه توضیح داد که پژوهش حاضر، به گسترش دانش زمینه مورد نظر چه کمکی کرده است، و در ضمن آن، کاربرد احتمالی آن را مشخص کرد و نقاط ضعف پژوهش را همراه با پیشنهادهایی برای پژوهشگرانی که در آینده می خواهند در این زمینه پژوهش، کار کنند، بیان کرد. (سیف، 1375، ص 33).

3.3.ساختار مقاله مبتنی بر پژوهش توصیفی

اصول به کارگرفته شده در پژوهش های توصیفی باتوجه به روش های به کارگرفته شده، با اصول پژوهش های میدانی، مقداری متفاوت است. هر چند این اصول ممکن است با توجه به موضوع های مختلف تحقیقی و رشته های مختلف، تغییر نماید، ساختار کلی ای که تقریبا همه پژوهش های توصیفی باید در قالب آن درآیند، به شرح زیر است.

1.3.3.مقدمه

آنچه در مقدمه یک مقاله تحقیق کتابخانه ای قرارمی گیرد - همانند تحقیفات میدانی - کلیاتی است که محقق باید قبل از شروع بحث، آن را برای خواننده روشن نماید؛ مانند تعریف و بیان مسئله تحقیق، تبیین ضرورت انجام آن و اهدافی که این تحقیق به دنبال دارد. همچنین محقق باید خلاصه ای از سابقه بحث را - که به طور مستقیم مرتبط با موضوع است - بیان کند و در نهایت توضیح دهد که این مقاله به دنبال کشف یا به دست آوردن چه مسئله ای است؛ به عبارتی، مجهولات یا سؤال های مورد نظر چیست که این مقاله درصدد بیان آنهااست.

2.3.3.طرح بحث (متن)

در این بخش، مؤلف وارد اصل مسئله می شود. در اینجا باید با توجه به موضوعی که مقاله در پی تحقیق آن است، عناوین فرعی تر از هم متمایز گردند. محقق در تبیین این قسمت از بحث، باید اصول مهم قواعد محتوایی مقاله را مورد توجه قراردهد و سعی کند آنها را مراعات نماید؛ اصولی مانند: منطقی و مستدل بودن، منظم و منسجم بودن، تناسب بحث با عنوان اصلی، ارتباط منطقی بین عناوین فرعی تر در مسئله، خلاقیت و نوآوری در محتوا، اجتناب از کلی گویی، مستندبودن بحث به نظریه های علمی و دینی، جلوگیری از حاشیه روی افراطی که به انحراف بحث از مسیر اصلی می انجامد و موجب خستگی خواننده می شود و همچنین پرهیز از خلاصه گویی و موجزگویی تفریطی که به ابهام در فهم می انجامد، رعایت امانت حقوق مؤلفان، اجتناب از استناددادن به صورت افراطی، توجه داشتن به ابعاد مختلف مسئله و امثال اینها.

3.3.3.نتیجه گیری(20)
در این قسمت محقق باید به نتیجه معقول، منطقی و مستدل برسد. نداشتن تعصب و سوگیری غیرمنصفانه در نتیجه گیری، ارتباط دادن نتایج با مباحث مطرح شده در پیشینه، ارائه راهبردها و پیشنهادهایی برای تحقیقات آینده، مشخص کردن نقش نتایج در پیشبرد علوم بنیادی و کاربردی و امثال آن، از جمله مواردی است که محقق باید به آنهاتوجه داشته باشد.

4. ارجاعات(21)
اعتبار یک گزارش پژوهشی علاوه بر صحت و دقت داده ها و استدلال حاصل از آنها، به منابع و مراجعی است که از اطلاعات آنها در پژوهش استفاده شده است. ارجاعات از موارد مهم ساختار یک مقاله علمی است، به وسیله آن، چگونگی استفاده از اندیشه های دیگران را به خواننده معرفی می نماید. در این قسمت به دو بحث مهم ارجاعات اشاره می شود که یکی شیوه ارجاع دادن در متن است و دیگری شیوه ذکر منابع در پایان مقاله.

1.4.ارجاعات در متن(22)
نخستین چیزی که درباره استناددادن در متن باید مشخص بشود، این است که: چه چیزی باید مستند گردد؟ مک برنی(23) (1990) موارد استنادآوردن را به شرح زیر بیان داشته است:

الف) باید اندیشه هایی را که به دیگران تعلق دارند، مشخص کرد و با ذکر مأخذ نشان داد که از آنِ چه کسانی می باشند (امانت داری)؛

ب) هر زمان که افکار و اندیشه هایی با چهارچوب فکری کسان دیگری همخوانی دارند، موارد را باید با ذکر منبع مشخص کرد؛

ج) هر زمان که نظریه، روش یا داده ای موردبحث قرار می گیرد، منبع آن را باید ذکرکرد تا اگر خواننده خواست اطلاعات بیشتری درباره آن کسب کند، بتواند به آن مراجعه کند؛

د) باید نقل قول هایی را که از یک متن به صورت مستقیم و بدون دخل و تصرف، داخل گیومه آورده می شود، مستند ساخت. (مک برنی 1990، به نقل از سیف، 1375، ص 39).

بنابراین اطلاعاتی که برای خوانندگان، اطلاعات عمومی به حساب می آیند، لازم نیست مستند شوند. نویسنده، تنها در صورتی می تواند به آثار خود ارجاع، دهد که این ارجاع برای مطالعه بیشتر باشد و نقل از خود، معنا ندارد. همچنین در استنادکردن، حتی الامکان باید به منبع مستقیم یا ترجمه آن استناد کرد. تنها زمانی به منابع دیگران استناد می شود که محقق دسترسی مستقیم به اصل اثر را نداشته باشد که در آن صورت باید مشخص کرد که آن مطلب از یک منبع دست دوم گرفته شده است. (سیف، 1375، ص 40).

1.1.4.شیوه ارجاع در متن

هرگاه در متنِ مقاله مطلبی از یک کتاب یا مجله یا.. به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، نقل شود، باید پس از بیان مطلب، آن را مستند ساخت. این مستندسازی شیوه های مختلفی دارد که در اینجا به بخش هایی از آن اشاره می شود.

در استناد، نام مؤلف و صاحب اثر، بدون القاب «آقا»، «خانم»، «استاد»، «دکتر»، «پروفسور»، «حجت الاسلام»، «آیت اللّه » و امثال آن آورده می شود، مگر در جایی که لقب جزو نام مشخص شده باشد(24)، مانند خواجه نصیرالدین طوسی، آخوند خراسانی، امام خمینی، علامه طباطبایی. (دهنوی، 1377، ص 89).

الف) یک اثر با یک مؤلف:

پس از آوردن متن، داخل پرانتز: نام مؤلف، تاریخ انتشار، شماره صفحه به ترتیب می آید و پس از آن، نقطه آورده می شود؛ مانند: (منطقی، 1382، ص 27).

ب) یک اثر با بیش از یک مؤلف:

اگر تألیف دارای دو یا سه مؤلف باشد، نام آنها به ترتیب ذکر شده در اثر، به همراه سال انتشار و شماره صفحه می آید؛ ولی در آثار با بیش از سه مؤلف، نام اولین مؤلف ذکر می شود و به دنبال آن عبارتِ «و همکاران» و سپس سال انتشار و شماره صفحه می آید؛ مانند: (سرمد، بازرگان و حجازی، 1379، ص 50) یا (نوربخش و همکاران، 1346، ص 75).

ج) آثار با نام سازمان ها و نهادها:

در صورتی که آثار به نام شرکت ها، انجمن ها، مؤسسات، ادارات و مانند اینها انتشار یابند، در استنادکردن، به جای نام مؤلف، نام سازمان می آید؛ مانند: (فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، 1382، ص 34).

د) دو یا چند اثر یک مؤلف:

هرگاه به دو یا چند اثر مهم اشاره شود، همه آنها در داخل پرانتز، و به ترتیب تاریخ نشر پشت سرهم می آیند؛ مانند: (والاس، 1980، ص 15؛ 1988، ص 27؛ 1990، ص 5). و اگر چند اثر یک مؤلف در یک سال منتشر شده باشد، آثار مختلف او با حروف الفبا از هم متمایز می گردند؛ مانند: (احمدی، 1365الف، ص22؛ 1365ب، ص 16).

ر) استناد آیات و روایات:

در استناد دادن به آیات، ابتدا نام سوره، سپس شماره آیه ذکر می شود. درباره روایات نهج البلاغه، ابتدا نام کتاب سپس شماره خطبه، نامه یا کلمات قصار ذکر می شود، و روایات غیر نهج البلاغه، نام گردآورنده روایات، تاریخ نشر، شماره جلد و صفحه می آید؛ مانند: (بقره، 39)؛ (نهج البلاغه، خطبه 33)؛ (مجلسی، 1403، ج 56، ص 198).

2.1.4.زیرنویس (پاورقی) توضیحی

توضیحات اضافی، یا توضیح اصطلاحاتی را که نویسنده برای حفظ انسجام متن نمی تواند آن را در متن بیاورد، می توان در زیر صفحه با مشخص کردن شماره آنها بیان کرد. نکته قابل توجه اینکه، این توضیحات باید حتی الامکان خلاصه ذکر شوند و نباید تکرار مطالب متن باشند. ترجمه آیات و روایات باید در متن مقاله های فارسی بیاید و در صورت نیاز، متن عربی آن در پاورقی ذکر شود. اما در جایی که آوردن متن عربی در متن ضروری باشد، به جهت پرهیز از تطویل در متن علمی، از آوردن ترجمه در متن، اجتناب می شود و به توضیح و تبیین آن اکتفا می شود.

در ترجمه متون توضیحاتی که مؤلف در زیرنویس آورده، باید عینا ترجمه شود و در صورتی که مترجم برای بیان اصطلاح یا تبیین مطلبی توضیحی را ضروری ببیند، می تواند آن را در پاورقی ذکرکند و در جلوی آن لفظ «مترجم» را -برای متمایز ساختن آن از توضیحات مؤلف- بیاورد.

3.1.4.معادل ها

کلمه های بیگانه در داخل متن حتما باید به فارسی نوشته شود و صورت خارجی آنها در پاورقی ذکر گردد و این، منحصر به اصطلاحات تخصصی یا اسامی اشخاص است. چنانچه در موارد خاصی لازم باشد که صورت خارجی آنها در داخل متن بیاید، باید آنها را مقابل صورت فارسی در داخل پرانتز نوشت. (غلامحسین زاده، 1372، ص 17).

نکته قابل توجه در استناد دادن معادل ها این است که اولاً در هر متن یا مقاله یا کتاب، فقط یک بار معادل انگلیسی آنها آورده می شود؛ ثانیا معادل های بکار گرفته شده باید یکنواخت باشند. و در صورت آوردن معادل های دیگر، مثل فرانسه، آلمانی، و... باید، در متن توضیحی درباره آن داده شود. در نوشتن اسامی اشخاص، ابتدا نام بزرگ، سپس حرف اول نام کوچک او با حروف بزرگ نوشته می شود مانند C،Jung .

2.4.ارجاع در منابع

محقق باید در پایان مقاله فهرستی از منابع و مراجعی که در متن به آنها استناد کرده است، به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی در منابع فارسی (عربی یا انگلیسی در صورت استفاده) بیاورد. مقصود از فهرست منابع، به دست دادنِ صورت دقیق و کامل همه مراجعی است که در متن مقاله به آنها استناد شده است. هدف از ارائه این فهرست، نشان دادن میزان تلاش پژوهشگر در بررسی و استفاده از منابع گوناگون، احترام به حقوق سایر نویسندگان و مؤلفان و نیز راحتی دستیابی خواننده به منابع موردنظر است؛ علاوه براینکه تمامی مراجع و مآخذی که در متن به آنها استناد شده، باید در فهرست منابع آورده شود، پس در بخش منابع، فقط منابعی آورده می شود که در متن به آنها استناد شده است.

در ذکر هر منبع، حداقل پنج دسته اطلاعات، ضروری به نظر می رسند که در همه ارجاعات مشترک اند:

1. نام مؤلف یا مؤلفان؛ 2. تاریخ انتشار اثر؛ 3.عنوان اثر؛ 4. نام شهر(ایالت)؛ 5. نام ناشر.

جداسازی این اطلاعات از هم با نقطه (.) و جداسازی اجزای مختلف هر یک از آنها با ویرگول (،) صورت می گیرد.

1.2.4.ارجاع کتاب در منابع

الف) در ارجاع کتاب با یک مؤلف، اطلاعات ضروری ذکر شده در بالا ذکر می شود، در صورتی که اثر تجدیدچاپ شده باشد، پس از عنوانِ کتاب، شماره چاپ آن می آید، مانند:

جوادی آملی، عبداللّه (1372). هدایت در قرآن (چاپ سوم). تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.

در ارجاعات انگلیسی در صورتی که چاپ جدید مجددا ویرایش شده باشد، علامتِ ای دی (ed) با شماره ویرایش(25) آن، داخل پرانتز آورده می شود، مانند:

.Wadsworth:CA،Belmont.An introdoction to the history of psychology (2nded).(1993) .R .B،Hergenhahn

ب) در ارجاع منابع دارای دو مؤلف یا بیشتر، اسامی مؤلفان به ترتیبِ نامِ ذکرشده در کتاب، ذکر می شود و بین نام خانوادگی و نام آنها ویرگول و بین اسامی مؤلفان نقطه ویرگول (؛) می آید؛ مانند:

سرمد،زهره؛ بازرگان،عباس و حجازی، زهره(1379). روش های تحقیق در علوم رفتاری (چاپ سوم). تهران: نشر آگاه.

ج) در معرفی کتاب های ترجمه شده، پس از ذکر نام مؤلف و تاریخ اثر، نام مترجم و تاریخ انتشار ترجمه ذکر می شود. در آثاری که تاریخ نشرشان مشخص نیست، داخل پرانتز به جای تاریخ نشر، علامت سؤال (؟) می آید؛ مانند:

صدرالدین شیرازی، محمد(1375). شواهد الربوبیه، ترجمه جواد مصلح. چاپ دوم، تهران: انتشارات سروش.

د) در معرفی کتاب هایی که با عنوان سازمان ها یا نهادها منتشر شده اند، به جای نام اشخاص، نام مراکز ذکر می شوند: مرکز اسناد و مدارک علمی، وزارت آموزش و پرورش، (1362). واژه نامه آموزش و پرورش: فارسی - انگلیسی، انگلیسی - فارسی. تهران. نشر مؤلف.

ر) کتاب هایی که به جای مؤلف، ویراستاری یا به صورت مجموعه مقالاتی بوده که به وسیله افراد مختلف نوشته شده است؛ اما یک یا چند نفر آنها را گردآوری کرده اند، بدین صورت می آیند:

شفیع آبادی، عبداللّه (گردآورنده)، (1374). مجموعه مقالات اولین سمینار راهنمایی و مشاوره. تهران. انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

2.2.4.ارجاع مقاله در منابع

برای ارجاع به مقاله هایی که در مجله های علمی-تخصصی به چاپ می رسند، ابتدا نام مؤلف یا مؤلفان، پس از آن، تاریخ انتشار اثر، بعد عنوان مقاله، و به دنبال آن، نام مجله و شماره آن ذکر می شود، سپس شماره صفحات آن مقاله در آن مجله با حروف مخفف صص در فارسی و pp در انگلیسی آورده می شود؛ مانند:

حداد عادل، غلامعلی (1375). آیا انسان می تواند عینی باشد. فصلنامه حوزه و دانشگاه، ش9، صص 41-35.

3.2.4.ارجاع پایان نامه و رساله در منابع

در ارجاع رساله ها و پایان نامه ها، پس از ذکر عنوان، باید ذکرشود که آن منبع پایان نامه کارشناسی ارشد یا رساله دکترا و به صورت چاپ نشده، است؛ سپس باید نام دانشگاهی را که مؤلف در آن فارغ التحصیل شده است، آورد:

ایزدپناه، عباس (1371). مبانی معرفتی مشّاء و اهل عرفان، پایان نامه کارشناسی ارشد، چاپ نشده دانشگاه قم.

4.2.4.ارجاع از یک روزنامه در منابع

در معرفی مقاله هایی که در خبرنامه ها و روزنامه ها به چاپ می رسد، یا استنادهایی که از متن سخنرانی اشخاص در یک روزنامه آورده می شود، همانند ارجاع مقاله در مجله، تمام اطلاعات ضروری را آورده سپس سال انتشار، روز و ماه، نام روزنامه و شماره صفحه را ذکر می کند. مانند:

محقق کجیدی، محمدکاظم (1375، 21مهر)، موانع ساختاری توسعه بخش کشاورزی، روزنامه کیهان، ص6.

5.2.4.ارجاع فرهنگ نامه و دائرة المعارف در منابع

در ارجاع دائرة المعارف ها نام سرپرست آورده شده و سپس بقیه اطلاعات ضروری، همانند کتاب به ترتیب می آید؛ مانند:

بجنوردی، سیدکاظم و همکاران (1377)، دائرة المعارف بزرگ اسلامی (چاپ دوم)، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.

6.2.4.ارجاع کنفرانس ها، سمینارها و گزارش ها

ارائه گزارش از همایش ها و سمینارها باید به شکل زیر بیان گردد: (سلطانی، 1363، ص19).

همایش بین المللی نقش دین در بهداشت و روان (1380). چکیده مقالات اولین همایش بین المللی نقش دین در بهداشت روان، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.

7.2.4.نقل منابع الکترونیکی (اینترنت)

امروزه نقل از منابع اینترنتی یکی از منابع ارجاع است که در ذکر آن، اطلاعات ضروری به ترتیب زیر بیان می گردد (ترابیان، 1987، ترجمه قنبری، 1380).

بارلو، جان پی (1996). درخت یوشع می لرزد، در مجله CORE (روی خط اینترنت)، ج8، ش 1، (1992)، نقل شده تاریخ 25 مارس 1996، قابل دسترسی در:

Corel.08.g2.:pub/Zines/CORE-Zine File:Ptp.etext.org Directory

5. آیین نگارش

چنان که بیان شد، محقق باید ابعاد سه گانه محتوایی، ساختاری و نگارشی مقاله را مورد توجه قرار دهد. آنچه تاکنون بیان شد، خلاصه ای از اصول محتوایی و ساختاری یک مقاله علمی بود. اکنون به بررسی اصول کلی آیین نگارش که رعایت آن در تحریر مقاله علمی ضروری به نظر می رسد، می پردازیم.

الف) متن علمی تا حدّ ممکن باید مختصر و مفید باشد. به همین جهت لازم است از آوردن نقل قول های غیرضروری و حجم افزا، تفنن های شاعرانه و ذوقی، بیان های عاطفی واحساسی و گزافه نویسی اجتناب شود.

ب) از آوردن عبارت های مبهم، مغلق و پیچیده و واژه های نامأنوس باید احتراز گردد.

ج) باید از ذکر بندهای طولانی و جمله های بلند خودداری شود.

د) مطالب باید ساده، روان، جذاب و به گونه ای صریح و روشن بیان گردد.

ر) در نقل مطالب، ضروری است امانت داری را با ذکر مشخصات دقیق منبع رعایت نمود. هر چند در این باب نباید به دام افراط و تفریط - که حمل بر فضل فروشی یا سهل انگاری است- افتاد.

ش) هر بخش از نوشته که شامل یک اندیشه و مطلب خاصی است، باید در یک بند (پاراگراف) آورده شود.

ص) باید از به کاربردن کلمات مترادف به جهت افزایش حجم اجتناب شود.

ط) باید از به کاربردن افراطی حروف اضافه و حروف ربط در متن پرهیز گردد.

ع) باید از به کاربردن تعبیرهای نامناسب و عامیانه و استعمال الفاظ ناروا، رکیک و غیراخلاقی احتراز شود.

دونکته را در آیین نگارش باید به صورت مجزا بررسید: یکی رسم الخط فارسی و دیگری آیین نشانه گذاری است که مختصرا به آنها اشاره می شود:

1.5. رسم الخط فارسی

خط، چهره مکتوب زبان است و همانند زبان، از مجموعه اصول و قواعدی پیروی می کند. از آنجا که خط نقش مهمی در اصالت و غنای فرهنگ یک جامعه دارد، نباید شیوه ای را برگزید که نسل های جدید در استفاده از منابع کهن و ذخایر فرهنگی خود، دچار مشکل جدی شوند. بنابراین نباید چهره خط فارسی به صورتی تغییر کند که مشابهت خود را با ذخایر فرهنگی قدیمی از دست بدهد.

فرهنگستان زبان وادب فارسی که یک نهاد رسمی است و طبق قانون، وظیفه نظارت، تدوین، تنظیم و تصویب قواعد و ضوابط خط فارسی را به عهده دارد، اصول و قوانینی را در این باره تصویب کرده است که ما در این بخش از مقاله، با عنایت به مصوبات این فرهنگستان، نکات رسم الخطی را به اختصار بیان می کنیم.

1.1.5. قواعد املایی برخی واژه ها(26)
الف) واژه هایی که همواره به صورت جدا نوشته می شود، عبارت اند از «ای»، مانند: ای خدا؛ «همین» و «همان» مانند: همین جا، همان کتاب؛ «هیچ»: مانند: هیچ یک؛ «می» و «همی»، مانند: می رود و همی گوید.

ب) واژه هایی که همواره جدا نوشته می شود، اما استثناء دارند:

«این» و «آن» همواره جدا نوشته می شوند، مگر در: آنچه، آنکه، اینکه، اینها، آنها، اینجا، آنجا، وانگهی.

«چه» همواره جدا نوشته می شود، مگر در: چرا، چگونه، چقدر، چطور، چنان.

«بی» همواره جدا نوشته می شود، مگر آنکه کلمه، بسیط گونه باشد، مثل: بیهوده، بیخود، بیراه، بیچاره، بینوا، بیجا.

«هم» از کلمه پس از خود جدا نوشه می شود، مگر در:

1. کلمه، بسیط گونه باشد، مثل: همشهری، همشیره، همسایه، همدیگر، همچنین، همچنان، همین، همان.

2. جزء دوم، تک هجایی باشد، مثل: همدرس، همسنگ، همکار، همراه.

3. جزء دوم با حرف مصوّت «آ» شروع شود، مثل: همایش، هماورد، هماهنگ.

«به» همواره جدا نوشته می شود، مگر در:

1. وقتی بر سر فعل یا مصدر بیاید (بای زینت)، مثل: بگفتم، بروم، بنماید، بگفتن.

2. به صورت بدین، بدان، بدور، بدیشان به کار رود.

3. هرگاه صفت بسازد: بخرد، بشکوه، بهنجار، بنام.

ج) واژه هایی که همواره جدا نوشته می شود، اما استثنا دارند:

«که» همواره جدا از کلمه قبل نوشته می شود، مگر در: بلکه، آنکه، اینکه.

«چه» از کلمه پیش از خود جدا نوشته می شود، مگر در: آنچه، چنانچه.

«را» همواره جدا نوشته می شود، مگر در: چرا، مرا.

«تر»، «ترین» همواره جدا نوشته می شود، مگر در: بهتر، مهمتر، کمتر، بیشتر.

د) واژه هایی که همواره به ماقبل متصل می شوند، اما استثنا دارند:

«ها» همواره به کلمه ماقبل می چسبد، مگر در:

1. بخواهیم صورت مفرد کلمه مشخص شود، مثل: کتاب ها، درس ها.

2. کلمه به «ه» غیرملفوظ ختم شود، مثل: میوه ها، خانه ها.

2.1.5.علایم همزه

الف) اگر حرف پیش از آن مفتوح باشد، روی کرسیِ «ا» نوشته می شود، مگر آنکه پس از آن مصوّت

«ای»، «او» یا «ب» باشد که در این صورت روی کرسی «ی » نوشته می شود:

رأفت، تأسف، مأنوس، شأن و خلأ، ملأ، مبدأ، منشأ.

رئیس، لئیم، رئوف، مئونت، مطمئن، مشمئز.

ب) اگر حرفِ پیش از آن مضموم باشد، روی کرسی «و» نوشته می شود، مگر آنکه پس از آن مصوّتِ «او» باشد که در این صورت روی کرسی «ی» نوشته می شود:

رؤیا، رؤسا، مؤسسه، مؤذّن، مؤثر، مؤانست، لؤلؤ، تلألؤ، شئون، رئوس.

ج) اگر حرفِ پیش از آن مکسور باشد، یا ساکن ولی در وسط کلمه قرار داشته باشد، روی کرسی «ی» نوشته می شود و همچنین کلمات دخیل فرنگی همواره با کرسی «ی » نوشته می شوند:

لئام، رئالیست، سئول، نئون، مسئله، جرئت، هیئت، و در توأم استثنا است.

د) اگر حرفِ پیش از آن مکسور و در آخر کلمه باشد، روی کرسی (ی ) نوشته می شود: متلألی ء.

ر) اگر حرفِ پیش از آن ساکن و یا یکی از مصوّت های بلندِ «آ»، «او» یا «ای» بوده و در آخر کلمه نوشته شود، بدون کرسی نوشته می شود: جزء، سوء، شی ء، بط ء، سماء، ماء، املاء، انشاء.

س) در صورتی که همزه پایانی ماقبل ساکن (بدون کرسی) یا همزه پایانی ماقبل مفتوح (با کرسی «ا») و یا همزه پایانی ماقبل مضموم (با کرسی «و»)به یای وحدت یا نکره متصل شود، کرسی«ی» می گیرد و کرسی قبلی آن نیز حفظ شود:

جزئی، شیئی، منشائی، مائی، لؤلؤئی.

ص) اگر حرفِ پیش از آن مفتوح یا ساکن و پس از آن حرف «آ» باشد، به صورت ـآ و آ نوشته می شود:

مآخذ، لآلی، قرآن، مرآت.

الف) نشانه کسره اضافه در خط فارسی آورده نمی شود، مگر برای رفع ابهام در کلماتی که دشواری ایجاد می کند: اسبِ سواری/ اسب سواری.

ب) برای کلمات مختوم به های بیان حرکت، در حالتِ مضاف، از علامت «ء» (ی کوتاه شده شبیه همزه) استفاده می شود: خانه من، نامه من، نوشته او.

ج) «ی» در کلمه های عربیِ مختوم به «ی» (که «آ» تلفظ می شود) دراضافه به کلمه بعد از خود به «الف» تبدیل می شود: عیسای مسیح، موسای کلیم، هوای نفس، کبرای قیاس.

4.1.5. واژه ها و عبارات مأخوذ از عربی

الف) «ة» در عبارات مأخوذ از عربی به چند صورت می آید:

1) اگر در آخر کلمه تلفظ شود، به صورت «ت» نوشته می شود: رحمت، جهت، قضات، برائت، مراقبت.

2) اگر در آخر کلمه تلفظ نشود، به صورت «ه» یا «ـه» نوشته می شود: علاقه، معاینه، مراقبه، نظاره، آتیه.

3) در ترکیبات عربی رایج در فارسی به صوت «ة» یا «ـة» نوشته می شود:لیلة القدر، ثقة الاسلام، خاتمة الامر، دایرة المعارف؛ استثنا در کلمات حجت الاسلام، آیت اللّه .

ب) «و» که در برخی از کلمه های عربی به صورت «آ» تلفظ می شود. در فارسی به صورت «الف» نوشته می شود، مگر در مواردی که رسم الخط قرآنی آن مراد است: زکات، حیات، مشکات.

ج) «الف کوتاه» همیشه به صورت «الف، نوشته می شود، مگر در برخی حروف اضافه و اسامی خاصی که «الف» در آخر کلمه می آید و ترکیباتی که عینا از عربی گرفته شده است: شورا، مولا، تقوا، اسماعیل، رحمان، هارون، یاسین.

الی، حتی، عیسی، یحیی، مرتضی، اعلام الهدی، بدرالدّجی، سدرة المنتهی، طوبیلک.

5.1.5. تنوین

آوردن تنوین (در صورتی که تلفظ شود) در نوشته های رسمی و نیز در متون آموزشی الزامی است و به صورت های زیر نوشته می شود:

الف) تنوین نصب همیشه به صورت «ا / ـا» نوشته می شود و اگر کلمه مختوم به همزه باشد، همزه آنها روی کرسی «ی » می آید و سپس تنوین روی «الف» بعد از آن قرار می گیرد:

نسبتا، واقعا، موقتا، عجالتا، طبیعتا، عمدا، جزئا، استثنائا، ابتدائا.

ب) تنوین رفع و جر در همه جا به صورت « ــٌ » و « ــٍ » نوشته می شود و فقط در ترکیبات مأخوذ از عربی که در زبان فارسی رایج است، به کار می رود: مشارٌالیه، مضافٌ الیه، منقولٌ عنه، مختلفٌ فیه، متفقٌ علیه، بعبارةٍ اُخری، ای نحوٍکان.

آوردن تنوین در کلمه های فارسی اشتباه است: گاها، زبانا.

6.1.5.ترکیبات

مراد در اینجا کلمات مرکب و مشتق می باشد که به صورت زیر آورده می شود:

1.6.1.5.کلمات مرکبی که الزاما پیوسته نوشته می شوند:

الف) مرکب هایی که بسیط گونه اند:

آبرو، الفبا، آبشار، نیشکر، رختخواب، یکشنبه، سیصد، یکتا، بیستگانه.

ب) جزء دوم با «آ» آغاز شود و تک هجایی باشد:

گلاب، پساب، خوشاب، دستاس.

ج) هرگاه کاهش یا افزایش واجی یا ابدال یا ادغام یا جابه جایی آوایی در داخل آنها روی داده باشد:

چند، هشیار: ولنگاری، شاهسپرم، نستعلیق، سکنجبین.

د) مرکبی که دست کم یک جزء آن، کاربرد مستقل نداشته باشد: غمخوار: رنگرز، کهربا.

ر) مرکب هایی که جدانوشتن آنها التباس یا ابهام معنایی ایجاد می کند: بهیار (به یار)، بهروز (به روز)، بهنام (به نام).

س) کلمه های مرکبی که جزء دوم آنها تک هجایی باشد و صورت رسمی یا نیمه رسمی یا جنبه سازمانی، اداری و صنفی یافته باشد: استاندار، بخشدار، کتابدار، قالیشو، آشپز.

2.6.1.5.کلمات مرکبی که الزاما جدا نوشته می شود:

الف) ترکیب های اضافی (شامل موصوف و صفت یا مضاف و مضاف الیه)

ب) جزء دوم با «الف» آغاز شود: دل انگیز، عقب افتادگی، کم احساس.

ج) حرف پایانی جزء اول با حرف آغازی جزء دوم، همانند یا هم مخرج باشد:

آیین نامه، پاک کن، کم مصرف، چوب بری، چوب پرده، نظام مند.

د) مرکب های اتباعی و نیز مرکب های متشکل از دو جزء مکرر: سنگین رنگین، پول مول، تک تک، هق هق.

ر) مصدر مرکب و فعل مرکب: سخن گفتن، نگاه داشتن.

س) مرکب هایی که یک جزء آنها کلمه دخیل فرنگی باشد: خوش پز، شیک پوش: پاگون دار.

ص) عبارت های عربی که شامل چند جزء باشد: مع ذلک، من بعد، علی هذا، ان شاءاللّه ، باری تعالی، علی ایّ حال.

ط) یک جزء از واژه های مرکب، عدد باشد: پنج تن، هفت گنبد، هشت بهشت، نه فلک، ده چرخه.

ع) کلمه های مرکبی که جزء اول آنها به «های» بیان حرکت ختم شود؛ مگر اینکه در ترکیب، «ها» حذف شده به جای آن، «گ» میانجی بیاید: بهانه گیر، پایه دار، کناره گیر، تشنگان، خفتگان، هفتگی، بچگی.

ف) کلمه با پیوسته نویسی، طولانی یا نامأنوس یا پردندانه شود: عافیت طلبی، مصلحت بین، پاک ضمیر، حقیقت جو.

ق) یک جزء کلمه مرکب، صفت مفعولی یا صفت فاعلی باشد: اجل رسیده، نمک پرورده، اخلال کننده، پاک کننده.

ک) یک جزء آن اسم خاص باشد: سعدی صفت، عیسی دم، عیسی رشته، مریم بافته.

ل) جزء آغازی یا پایانی آن بسامد زیاد داشته باشد: نیک بخت، هفت پیکر، شاه نشین، سیه چشم.

م) هرگاه با پیوسته نویسی، اجزای ترکیب معلوم نشود و احیانا ابهام معنایی پدید آید: پاک نام، پاک دامن، پاک رأی.

3.6.1.5.کلمات مرکبی که به دو صورت نوشته می شود:

به جز کلماتی که الزاما پیوسته یا جدا نوشته شود، کلمات مرکب دیگر تابع قاعده خاصی نیست و به دو صورت نوشته می شود که به برخی از آنها اشاره می شود:

الف) پسوند «وار» در برخی کلمات جدا و در برخی دیگر پیوسته نوشته می شود: طوطی وار، فردوسی وار، طاووس وار، بزرگوار، سوگوار، خانوار.

ب) نوشتن کلمه «باسمه تعالی» و «بسمه تعالی» به هر دو صورت جایز است.

ج) اگر واژه مرکب، عدد یک داشته باشد، نوشتن آن به هر دو صورت جایز است: یکسویه، یک سویه؛ یکشنبه، یک شنبه؛ یکسره، یک سره؛ یکپارچه، یک پارچه.

7.1.5.نکات تکمیلی در رسم الخط

الف) جمع واژه های فارسی با «ات» غلط می باشد، مانند گزارشات، پیشنهادات، که صحیح آن گزارش ها، پیشنهادها می باشد.

ب) کلمه عربی با علامت عربی جمع بسته می شود، مانند: اطلاعات، وجوه، سطوح

ج) پسوند «یت» مصدرساز عربی، برای کلمات فارسی به کار نمی رود؛ مثل: رهبریت، شهریت که صحیح آن رهبری و شهری بودن است.

2.5.نشانه گذاری ها(27)
از آنجا که در جملات مکتوب، عواملی همچون مکث، تکیه، آهنگ و لحن کلام یا اشاره ها -که در سخن گفتن استفاده می شود- وجود ندارند تا گوینده را در انتقال مقصودش یاری دهند، برای رفع ابهام و روشن ترکردن مقصود نویسنده و روان خواندن نوشته، از علایم نقطه گذاری استفاه می شود. استفاده از علایم ویرایش، بیشتر تابع لحن کلام و سبک نویسنده است، با وجود این، گاهی از اصول و قواعدی پیروی می کند که سعی می شود موارد مهم آنها بیان گردد.

1.2.5 ویرگول (،)

ویرگول نشانه مکث کوتاه است که با توجه به نوع متن و نوع مخاطب، برای درست و روان خواندن نوشته، در حد اعتدال به کار برده می شود. در برخی موارد استفاده از آن ضرورت دارد که به برخی از آنها اشاره می گردد:

الف) در بین دو کلمه که احتمال دارد خواننده آنها را به هم اضافه کند:

امام، امت اسلام را زنده کرد.

ب) در دو طرف عطف بیان و بدل نیز معمولاً به کار می رود:

شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان، درباره مسائل جاری گفت...

ج) بین چند کلمه یا گروه که در کنار هم بیایند و از نظر دستوری دارای یک نقش باشند، از ویرگول استفاده می شود و دو واحد آخری با «و» به هم عطف می شوند:

مردی مؤدب، فروتن، مهربان و نیکوکار بود.

د) میان عبارت ها و جمله های غیرمستقل یا وابسته:

معمولاً پیش مردم ظاهربین، دانشمند واقعی کسی است که...

ر) برای جداکردن اجزای آدرس ها:

قم، بلوارامین، روبروی راهنمایی و رانندگی، مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه.

س) برای جداکردن ارقام در جمله:

به این موضوع در صفحه های 70، 95، 115 و 420 اشاره شده است.

ص) بعد از کلمه ها و عبارت های ربطی مانند:

با این همه، به هر حال و... و قیدی، مانند: اولاً، ثانیا، بلی، خیر و...

2.2.5.نقطه ویرگول (؛)

نقطه ویرگول برای مکث های طولانی تر و حدّفاصل بین ویرگول و نقطه است و به نقطه نزدیکتر است که موارد کاربرد آن به شرح زیر است:

الف) قبل از کلمه ها و عبارت های توضیحی مانند: (مثلاً، یعنی، اما و...) اگر به مفهوم جمله قبل برگردد:

شیخ الرئیس گفته است که: «از گاو می ترسم؛ برای اینکه گاو شاخ دارد و عقل ندارد»؛ یعنی اینکه از قدرتمند کم عقل باید گریخت.

ب) اجزای وابسته به یک موضوع کلّی، هرگاه به صورت جمله های متعددِ ظاهرا مستقل بیان شود:

فراق، کوه را هامون کند؛ هامون را جیحون کند؛ جیحون را پرخون کند؛ پس با این دل ضعیف چون کند؟

ج) هرگاه در بین اجزای قسمت های مختلف یک جمله، ویرگول های متعدد به کار رفته باشد، نقطه ویرگول برای جدا کردن مجموعه آن قسمت ها از یکدیگر به کار می رود:

محمد، احمد، حسن؛ علی و محمود را زدند.

د) هرگاه موضوع یک جمله کامل، فهرست وار دسته بندی شده باشد، پس از پایان هر دسته، نقطه ویرگول، و در آخرین دسته، نقطه می آید؛ مانند:

ساختمان واژه های فارسی، چند صورت است:

1) ساده: گل، دل، خرد؛

2) پیشوندی: همدل، بینوا، نادان؛

3) پسوندی: کارگر، شنونده؛

4) مرکب: گلخانه، دلنواز، سخنگو؛

5) گروهی: بی دست و پا، آب از سرگذشته.

3.2.5.نقطه (.)

نشانه مکث کامل است که در پایان جمله های خبری و امری می آید و موارد کاربرد آن به شرح زیر است:

الف) پس از توضیحات پاورقی ها، جدول ها، نمودارها.

ب) در پایان جمله و پس از ذکر مشخصات منابع که در متن استناد شده است؛ مانند:

(مطهری، 1377، ص 25).

ج) برای مشخص کردن حرف های اختصاری، لازم است پس از هر حرف (به جز حرف آخر) نقطه گذاشته شود؛مانند:

ه.ق (هجری قمری)، ق.م (قبل از میلاد)

4.2.5.دونقطه (:)

نشانه توضیح است و به جای کلمه ها و عبارت های توضیحی (نظیر، مانند، مثل، ازقبیل و...) به کار می رود، بدین معنی که آنچه بعد از دونقطه آمده توضیح مثالِ قبل است؛ مانند:

تنها ره سعادت: ایمان، جهاد، شهادت.

الف) قبل از نقل قول ها دو ْنقطه می آید:

او در کتاب خود گفته است: «شما بودید که رفتید...».

ب) برای جداکردن رقم های جزئی از کلی نیز از دونقطه استفاده می کنند (در متن های فارسی رقم کلی در سمت راست و رقم جزئی سمت چپ می آید)، مثلاً جلد سوم صفحه چهل و یک، را به صورت، «3 :41» نشان می دهند.

ج) گذاشتن دونقطه پس از عنوان های کتاب، مقاله، عنوان اصلی، فرعی و امثال آن لازم نیست.

2.5.علامت سؤال (؟)

در پایان جمله های پرسشی مستقیم، علامت سؤال می آید؛ همچنین موارد دیگر استفاده از علامت

سؤال عبارت است از:

الف) پس از جمله های استفهام انکاری:

چه کسی می داند چه خواهد شد؟

ب) بعد از کلمه ها یا عبارت هایی که به جای جمله پرسشی بیایند:

کدام بهتر است: علم یا ثروت؟

ج) برای بیان مفهوم تردید یا استهزا این علامت در داخل پرانتز (؟) استفاده می گردد:

آقای محمدی، استاد نمونه دانشگاه تهران (؟) به مشهد رفته است.

د) هرگاه چند جمله سؤالی پشت سر هم قرار گیرند، معمولاً در پایان تک تک آنها نشانه پرسش می آید:

هیچ معلوم نیست از کجا آمده اند؟ چه آورده اند؟ به کجا می روند؟

ر) اگر در ضمن جلمه خبری، جمله ای پرسشی نقل شود، باید جمله پرسشی حتما در داخل گیومه قرار گیرد:

طفیلی را پرسیدند که «اشتها داری؟»؛ گفت: منِ بیچاره در جهان همین متاع دارم.

6.2.5.گیومه «»

نشانه ای است که برای «مشخص کردن» در موارد زیر به کار می رود:

الف) هرگاه عین عبارت نویسنده یا گوینده ای نقل شده باشد:

او پرسید «آیا کتابخانه ملی را دیده ای؟»

ب) هرگاه برای تأکید یا به دلیل دیگر خواسته شود کلمه یا عبارتی در متن مشخص و متمایز شود مانند:

گفتم «کتاب» را بیاور.

ج) آوردن عنوان مقاله ها، سخنرانی ها، فصل ها، مجله ها، اشخاص، کتاب ها و... در متن- جایی که در چاپ حروف کج (ایرانیک) به کار نرفته- در داخل گیومه می آید.

7.2.5.پرانتز ()

برای جداکردن توضیح های نسبتا اضافی به کار می رود؛ توضیح هایی از قبیل:

الف) عبارت های تکمیل کننده و توضیح دهنده:

امامان معصوم(ع) احکام دینی را گاهی از راه الهام (نه وحی که خاص پیغمبر است) می گرفتند.

ب) معنای لغت ها و کلمه ها:

جلد پنجم و ششم فرهنگ معین به اعلام (اسم های خاص) اختصاص دارد.

ج) تاریخ ها:

صائب (986-1081 ه ق) از برجسته ترین شاعران سبک هندی است.

د) ذکر مثال ها:

روش های تحقیق به کار گرفته شده (مثل پیمایشی) در متن...

ر) ارجاع ها و ذکر منابع در متن:

(جوادی آملی، 1377، ص 54).

س) برای آوردن علایم اختصاری در متن:

(ق.م)؛ (ره)

8.2.5. خط فاصله (-)

نشانه جداسازی است و بیشتر در دو طرف جمله یا عبارت معترضه می آید تا آن را از متن اصلی جمله جدا کند، خط فاصله در جداکردن، از ویرگول قوی تر و از پرانتز ضعیف تر است؛ به این معنی که خواننده حتما مطلب بین دو ویرگول را باید بخواند، ولی مطلب دو خط فاصله را می تواند نخواند. تفاوت آن با پرانتز در این است که عبارت بین دو خط فاصله، جزء جمله به شمار می رود و در روال طبیعی جمله می توانیم آن را بخوانیم، ولی عبارت داخل پرانتز، توضیحی زاید بر متن است و ممکن است از نظر ترتیب کلمات به گونه ای نباشد که بتوانیم آن را بخوانیم (غلامحسین زاده، 1372، ص 50):

نهضت بیداری مسلمان ها در بسیاری از کشورهای اسلامی -برخلاف آنچه که تصور و تبلیغ می شود- فرزند انقلاب نیست، برادر آن است.

الف) در آغاز بندهای کوتاه فرعی که بدون شماره گذاری یا دسته بندی عددی و حرفی بعد از دو نقطه قرار می گیرند: کارمند خوب کسی است که:

- اهداف کارش را بداند؛

- نیازهایش را بشناسد و...

ب) برای پیونددادن یک ترکیب دو وجهی:

فرهنگ ایرانی-اسلامی؛ قطار تهران-مشهد

ج) به معنی «تا» در بین دو عدد:

ساعت 9-8 درس دارم.

6.تایپ مقاله

امروزه تقریبا اکثر مجلات علمی، مقالات خود را به صورت تایپ شده می پذیرند، بدین روی و برای تکمیل شدن بحث، برای آشنایی مؤلفان محترم، برخی از اصول تایپ، بیان می گردد.

الف) عنوان مقاله در وسط سطر و با فاصله چهار سانتی متر از بالا با قلم یاقوت، شماره شانزده تایپ می گردد.

ب) نام مؤلف در زیر عنوان و در وسط سطر و با فاصله 5/1 سانتی متر، با قلم ترافیک، شماره ده تایپ می شود.

ج) رتبه علمی و محل خدمت مؤلف یا مؤلفان با علامت ستاره () یا شماره در پاورقی همان صفحه و با قلم لوتوس نازک شماره دوازده که متناسب با قلم پاورقی است، تایپ می گردد.

د) عناوین فرعی مقاله با شماره های تفکیک کننده مانند: 1.، 2.، 3.، و...، با قلم لوتوس سیاه، شماره چهارده تایپ می گردد.

ر) عناوین فرعی تر با شماره های تفکیک کننده 1.1، 2.1 و... با قلم لوتوس سیاه، شماره سیزده تایپ می گردد.

س) متن مقاله با قلم لوتوس نازک، شماره چهارده تایپ شده و ابتدای هر پاراگراف یا بند با کمی تورفتگی (اشپون) با فاصله 5/0 سانتی متر آغاز می گردد.

ص) فاصله بین سطرهای متن 5/1 سانتی متر و فاصله آنها از عنوان های فرعی دو سانتی متر است.

ط) فاصله حاشیه صفحه ها از هر طرف دو سانتی متر و از بالا و پایین نیز دو سانتی متر است و فاصله آخرین سطر با پاورقی یک سانتی متر است.

ع) نقل قول های مستقیم در داخل گیومه با قلم لوتوس نازک، شماره دوازده تایپ می گردد.

ف) شماره صفحات در گوشه سمت چپ و بالای صفحه تایپ می گردد.

ق) مقاله فقط بر یک طرف صفحه تایپ می شود.

ک) باید در تایپ مقاله از به کاربردن قلم های متنوع و متفاوت اجتناب شود.

ل) قلم انگلیسی لازم برای تایپ پاورقی، Times Mediumبا شماره هشت است و همین قلم برای انگلیسی در متن و منابع با شماره ده استفاده می شود.

7. ویرایش متن

ویرایش متن بر عهده ویراستار است که باید طبق قوانین مربوط به نشر و ضوابط علمی صورت دهد. هرچند ویرایش، وظیفه محقق نیست، برای آشنایی محققان، به توضیحی اجمالی در این رابطه می پردازیم:

هر اثر تحقیقی دو نوع ویرایش می شود: ویرایش فنی و ویرایش محتوایی.

1.7.ویرایش فنی

در ویرایش فنی مسائلی از قبیل به دست دادن ضبط لاتینی نام ها یا معادل فرنگی اصطلاحات فنی، تعیین محل تصاویر، اشکال و جدول ها، مراعات شیوه مناسب برای معرفی مشخصات کتاب شناسی، تهیه فهرست مندرجات، فهرست تفصیلی، واژه نامه، فهارس دیگر، تنظیم صفحه عنوان و صفحه حقوق، اعراب گذاری های لازم، تبدیل مقیاس ها و سنوات، توضیح لازم برای برخی از اصطلاحات، معرفی اجمالی بعضی از اعلام در صورت نیاز انجام می شود.

2.7. ویرایش محتوایی

هر نوع کاستی و نادرستی نحوی و زبانی در این ویرایش اصلاح می شود. اگر اثر تحقیقی، متن تصحیح شده باشد، به بدخوانی های مصحح توجه و با مراجعه به منابع - در صورت همکاری مصحح و در اختیار قرار دادن منابع- از درستی واعتبار توضیحات و تعلیقات وی اطمینان حاصل می شود. در مورد آثار ترجمه شده مطابقت تمام وکمال ترجمه با متن اصلی لازم است (دهنوی، 1377، ص 100).

8.پیوست ها

اگر مقاله علمی دارای مطالبی باشد که در گزارش پژوهش علمی ضروری نیست، مؤلف آن را در پیوست ها، ضمیمه مقاله می نماید. به طور کلی آنچه پرسشنامه را در درک، ارزشیابی و تکرار پژوهش یاری می کند، مانند نسخه کاملی از آزمون ها یا پرسش نامه های چاپ نشده و شاخص های آماری آنهاو...، می تواند در پیوست آورده شود.

در این بخش، برخی از پیوست های مربوط به این مقاله آورده شده است:

1.8.فرم ارزیابی مقاله مربوط به تحقیقات میدانی (شماره 1).
2.8.فرم ارزیابی مقاله مربوط به تحقیقات کتابخانه ای (شماره 2).
3.8.فرم ارزیابی مقاله مربوط به ترجمه (شماره 3).
4.8.نشانه های ویراستاری.

منابع

- احمدی گیوی، حسن، حاکمی، اسماعیل؛ شکری، یداللّه و طباطبایی، محمود (1368). زبان و نگارش فارسی. تهران سمت.

- اعتماد، شاپور؛ حیدری، اکبر؛ سربلوکی، محمدنبی و مهرداد، سید مرتضی (1381). معرفی نظام ارزیابی مجلات علمی. تهران، مرکز تحقیقات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری.

- ترابیان، کیت(1987). راهنمای نوشتن مقالات در طول ترم: پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکتری. ترجمه محسن قنبری(1380). قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

- دلاور، علی(1371). روش های تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. چاپ سوم. تهران، دانشگاه پیام نور.

- دهنوی، حسین(1377). روش تحقیق. چاپ سوم. قم، نشر معروف.

- سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه (1379). روش های تحقیق در علوم رفتاری. چاپ سوم. تهران، برگه.

- سیف، علی اکبر(1375). روش تهیه پژوهشنامه در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.

- غرویان، محسن(1368). آموزش منطق. چاپ اول. قم، مؤسسه انتشارات دارالتعلیم.

- غلامحسین زاده، غلامحسین (1372). آیین نگارش و ویرایش. تهران، سمت.

- فرهنگستان زبان وادب فارسی (1382). دستور خط فارسی. چاپ دوم. تهران، آثار فرهنگستان.

- مطهری، مرتضی(1372). آشنایی با علوم اسلامی. چاپ پنجم. قم، دفتر انتشارات اسلامی.

- هومن، حیدرعلی(1374). شناخت روش علمی در علوم رفتاری. چاپ دوم. تهران، پارسا.

- هومن، حیدرعلی(1378). راهنمای تدوین گزارش پژوهشی: رساله و پایان نامه تحصیلی، تهران، پارسا.


1. عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

2. در پیوست مقاله؛ سه نمونه از فرم های ارزیابی برای آشنایی محققان با ملاک های محتوایی و ساختاری آورده شده است.

3. Theory.

4. Explanation .

5. Research.

6 .Methodology.

7 .Abstract.

8 .Key Words.

9.Scientif Method.

10.Introduction.

11.Method.

12. Subjects.

13.Instruments .

14.Research Design.

15 . Procedure

16.Deta Analysis.

17 . results.

18.Discussion.

19.Interpretation .

20.Canclusio.

21.Referrals.

22. Citation.

23. Mc burney.

24. راه تشخیص آن در کتاب فهرست مستند «اسامی مشاهیر و مؤلفان» اثر کتابخانه ملی آمده است.

25. Edition.

26. لازم به یادآوری است تمام آنچه در بخش رسم الخط بیان می شود، برگرفته از کتاب فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1382) می باشد به جز آنجایی که ارجاعِ مجزا داده شده است.

27. تمام مباحث مربوط به نشانه گذاری ها از دو کتاب «زبان و نگارش فارسی» تألیف دکتر حسن احمدی گیوی و همکاران و کتاب «آیین نگارش و ویرایش» اثر دکتر غلامحسین غلامحسین زاده از انتشارات «سمت» گرفته شده است

شیوه نگارش طرحنامه پژوهشی (پروپوزال)

 آموزش پروپوزال نویسی - 

 نتایج تحقیق موسسه REOPA درباره پروپوزال های تحقیقاتی:

• 38 درصد پروپوزالها نوشته شده رد می شوند، 46 درصد برای بازنگری بازگردانده می شوند و تنها 16 درصد پذیرفته می شوند.
• 71 درصد عناوین، مطلوب ارزیابی نشدند و تنها 29 درصد رضایتبخش بوده اند.
• 72 درصد مقدمه ها رضایتبخش نبوده اند 49 درصد وضوح و تمرکز نداشته اند.
• فقط 16 درصد از آنها بیان مسئله را به خوبی نوشته اند.
• تنها 29 درصد موارد اهداف تحقیق را به روشنی بیان نموده اند.

پروپوزال یا طرح تحقیق ، پیش نویس پ‍ژوهشی است که شما می بایست برای اخذ مدرک تحصیلی خود انجام دهید. در پروپوزال ، شما به معرفی موضوعی که برای پایان نامه خود انتخاب کرده اید ، توضیح اهمیت آن موضوع ، ذکر پ‍‍ژوهش هایی که در گذشته در این باره صورت گرفته ، و نتایجی که فکر می کنید از تحقیق خواهید گرفت می پردازید. هم چنین روش یا روش هایی که در پژوهش از آن ها بهره خواهید گرفت را ذکر می کنید.

شکل پروپوزال بنا بر هدفی که از آن دارید و یا به مقتضای رشته تحصیلی شما می تواند قدری متغیر باشد. اما شکل بندی بنیادین آن ، همواره باید شامل عنوان بندی های مشابه و بخش های زیر باشد :

1- موضوع تحقیق ( Project Title )

ذیل این عنوان می بایست عنوان دقیق تحقیق خود را ذکر کنید. برای مثال :

Project Title: Women Role in Southeast Thailand

2- توضیح موضوع و اهمیت آن ( Importance and Statement of Topic )

در این بخش می بایست جوانب موضوع ، چگونگی ارتباط آن با رشته تحصیلی مورد نظر ، و اهمیت موضوع به لحاظ علمی و کاربردی را توضیح دهید. روشن کنید چرا این موضوع باید برای استاد راهنمای بالقوه ی شما جذاب باشد؟ چه مشکل یا مساله ی جدیدی را می خواهید مطرح کنید؟ و چرا حل آن مهم است؟



3- ادبیات تحقیق و پژوهش های مرتبط ( Review of Literature and Relevant Topics)

زیر این عنوان ، باید توضیح مختصر اما جامعی همراه با رفرنس دهی صحیح آکادمیک (استاندارد هاروارد) درباره پژوهش هایی که پیش از شما روی این موضوع و موضوعات نزدیک به آن انجام شده بدهید. در این بخش در واقع باید به ذکر پژوهش هایی بپردازید که شما قصد دارید یافته های آن ها را تکمیل کنید ، اشتباهات آن ها را رفع نمایید و یا نتایج آن ها را رد کنید. این قسمت باید به استاد راهنمای بالقوه ی شما اثبات کند که شما مطالعه و احاطه ی کافی به مطلبی که موضوع پژوهش است را دارید. بیشترین استفاده از منابع تحقیق (که در قسمت آخر می آیند)، چه کتاب باشند چه مقاله، نشریه، ویدئو یا هر مورد دیگر، در این قسمت انجام می شود.



4- اهداف و فرضیه ها ( Aims and Hypothesizes )

در این بخش باید به ذکر نتایجی بپردازید که فکر می کنید از تحقیق خواهید گرفت. توضیح دهید که از انجام تحقیق چه هدفی دارید؟ به کدام سمت حرکت می کنید؟ و فکر می کنید به کجا خواهید رسید؟ چه گزاره هایی را ممکن است رد یا اثبات کنید؟ باز هم توضیح دهید پژوهش شما دقیقاً چه کارآیی (هایی) خواهد داشت.



5- روش ها و ابزار های تحقیق ( Methodology )

در این قسمت توضیح دهید که در انجام پروژه از چه روش های علمی سود خواهید برد و چه ابزارهایی را برای رسیدن به اهداف تحقیق به خدمت خواهید گرفت. این ها می بایست روش های استاندارد تحقیق باشند که در مورد خاص تحقیق شما کاربرد دارند.



6- منابع( References )

فهرستی از منابعی که در نوشتن پروپوزال از آنها استفاده کرده اید، پایه ی مطالعات قبلی شما هستند یا اینکه فکر می کنید از آن ها استفاده خواهید کرد را الفبایی و منظم کنید و در این بخش بیاورید. رفرنس دهی می بایست با استاندارد هاروارد منطبق باشد.



نکات مهم

1- پروپوزال را با موضوع شروع نکنید، بلکه عنوانی مانند مثال زیر را در روی جلد بیاورید و بعد متن پروپوزال را بنویسید :

A PhD / Master Dissertation Proposal Presented to

The Department of Gerontology

Faculty of Gerontology

University Putra Malaysia

Presented By : Maryam Mobini

2- این نکات را در مورد انتخاب و نگارش تیتر پروژه رعایت کنید :

الف ) سعی کنید موضوع روشن و ساده باشد. از خوشگل کردن عنوان تحقیق خودداری کنید !

ب ) عنوان پروژه را به صورت خلاصه ای فشرده از آن چه در ذهن دارید در نظر بگیرید. سعی کنید با همان یک جمله عنوان پروژه بتوانید چارچوب کلی تحقیق و هدف هایتان را به خواننده منتقل کنید. عنوان کار شما باید کاملاً مشخص کند که شما می خواهید چه چیز را و در چه شرایطی مطالعه کنید.

پ ) در جمله بندی عنوان پروژه دقت کنید تا چیدمان آن طوری باشد که آن چه اصل موضوع تحقیق شماست از فرع آن قابل تشخیص باشد. به این دو مثال دقت کنید:

1- Red-haired Musicians and Their Preferences for Music Style

2- Music Style Preferences of Red-haired Musicians

در این جا هر دو جمله ظاهراً یک مفهوم را منتقل می کنند:"سلیقه موزیسین های مو قرمز در انتخاب سبک موسیقی" . اما عملاً تفاوتی بین این دو وجود دارد و آن هم این است که در جمله اول ، تعبیر خواننده این است که توجه بیشتر ما به موزیسین های مو قرمز است و ما اول موزیسین های مو قرمز را بررسی می کنیم و بعد به سلیقه موسیقیایی آن ها می پردازیم. اما در جمله دوم بر عکس ، اولویت به سبک های موسیقی و سلیقه موسیقیایی داده شده و موزیسین های مو قرمز در درجه دوم قرار دارند.

ت ) سعی کنید کلمات اضافی را از عنوان پروژه حذف کنید . دو مثال زیر در واقع یکی هستند ، اما شماره 2 مقبولیت بیشتری دارد :

1- The Systematic Development which has occurred during last 50 years and has Changed the face of Southeast Asia

2- Changes and Development in Southeast Asia

ث) در هنگام انتخاب موضوع توجه کنید که موضوع تحقیق شما باید برای کسی که پروپوزال را بررسی می کند جذاب باشد و استفاده از بودجه ی دولتی جهت انجام آن پروژه معقول به نظر برسد. به عنوان مثال اگر موضوع تحقیق شما در مورد ایران باشد، برای دولت مالزی سرمایه گذاری روی شما به عنوان دانشجو هیچ گونه توجیهی ندارد. پس سعی کنید موضوعی انتخاب کنید که در مورد مسائل کلی یا در زمینه ی مسائل مربوط به کشور مالزی باشد.
3- در مورد (1)هدف هایی که از تحقیق دارید و (2) ابژه ای که برای مطالعه انتخاب کرده اید (Objectives) حتماً دقت کنید که در رابطه کامل با هم باشند و در نگارش پروپوزال سعی کنید که این رابطه را به خوبی نمایش دهید.

4- در زمینه چگونگی انتخاب روش تحقیق نیز ، وضع به همین ترتیب است. سعی کنید مناسب ترین ، عملی ترین ، علمی ترین و هم خوان ترین روش را برای پژوهش مورد نظرتان انتخاب کنید.

5- پروپوزال را تمیز و با بخش بندی مناسب تحویل دهید. سعی کنید مرز بین عنوان ها مشخص باشد و مطالب را بر روی 1 روی کاغذ A4 تایپ کنید.

6- حجم پروپوزال میبایست برای دوره های کارشناسی ارشد حداقل 5 صفحه و برای دکتری حداقل 8 صفحه باشد. در این میان حداقل یک صفحه به ادبیات تحقیق و حداقل یک صفحه به منابع تحقیق اختصاص دهید. سعی کنید از منابع جدید و به روز (حداقل از سال 2000 به بعد) استفاده نمایید و همه ی منابع پروژه فارسی زبان نباشند. هم چنین توجه بفرمایید فونت استاندارد برای متن پروپوزالTimes and New Romans با سایز 12 است.

7- از نوشتن موارد اضافه در پروپوزال ، مثل عریضه نویسی برای استاد راهنما و غیره ، جداً خودداری کنید. از توضیح اضافه هم پرهیز کنید.

8- در مورد نگارش انگلیسی ، حتماً درباره متن پروپوزال با یک مترجم و یا کسی که انگلیسی ادبی را به خوبی می داند مشورت کنید. متن پروپوزال می بایست به لحاظ علمی و ادبی هیچ غلطی نداشته باشد.

9- پروپوزال را جدی بگیرید! سنجش علمی شما در واقع فقط از طریق پروپوزال میسر است . پس تمام تلاش و دانش خود را برای تنظیم آن به کار بگیرید.

بسیاری از دانشجویان و پژوهشگران تازهکار، درک درستی از معنا، کارکرد و اهمیت پروپوزال پژوهشی ندارند.کیفیت پژوهش، نسبت مستقیمی با کیفیت پروپوزال دارد. پروپوزال بد حتی اگر به تصویب هم برسد، پروژه را خراب می کند. پروپوزال خوب، برعکس نه تنها موفقیت پروژه را نوید میدهد، بلکه کمیته پروژه را نیز در به رسمیت شناختن شما به عنوان پژوهشگری توانا تحت تأثیر قرار میدهد. هدف از پروپزال پژوهشی آن است که دیگران باور کنند که شما قصد انجام پروژه پژوهشی ارزشمندی را در سر دارید و شایسته انجام آن هستید و برنامه کاری مناسبی برای تکمیل آن دارید. اصولاً هر پروپوزال پژوهشی باید همه عناصر کلیدی مندرج در فرآیند پژوهشی را داشته باشد و اطلاعاتی کافی را به خواننده بدهد تا بتواند به ارزیابی پژوهش پیشنهادی بپردازد.

همه پروپوزالهای پژوهشی، صرف نظر از حوزه پژوهش و روشی که برای انجام آن بر میگزینند، باید به سه پرسش زیر پاسخ دهند:

-1 آنچه که میخواهید انجام دهید، چیست؟

-2 چرا میخواهید آن را انجام دهید؟

-3 چگونه آن را انجام خواهید داد؟

پروپوزال باید حاوی اطلاعاتی باشد که خوانندگانش متقاعد شوند که شما ایده پژوهشی مهمی در سر دارید، دریافت درستی از ادبیات موضوع و مباحث مهم مربوط به آن دارید و در نهایت آنکه روش شما روشی معتبر است.

کیفیت پروپوزال پژوهشی شما نه تنها به کیفیت پروژه پیشنهادی، بلکه به چگونگی نگارش پروپوزال شما بستگی دارد. این خطر وجود دارد که یک پروژه پژوهشی خوب به دلیل آنکه پروپوزال آن نگارش خوبی ندارد، رد شود. از این رو، به صلاح است که نگارش شما منسجم، روشن و برانگیزاننده باشد. هدف از این موضوع، تمرکز شیوه نگارشی پروپوزال است و نه نحوه بسط ایدههای پژوهشی.

عنوان

عنوان پژوهشی باید مختصر و توصیفگر باشد. برای مثال میتوان عبارت “پژوهشی درباره ......” را به کار نبرد. عنوانها اغلب بر حسب کارکرد پژوهش بیان می شوند، زیرا چنین عنوانهایی به روشنی نشان دهنده متغیرهای مستقل و وابسته هستند. با وجود این، در صورت امکان، عنوانی روشنگر و جذاب انتخاب کنید. یک عنوان خوب نه تنها توجه خواننده را جلب میکند، بلکه باعث میشود او جهتگیری مثبتی به پروپوزال پیدا کند.

چکیده

چکیده خلاصه کوتاهی از کل پروپوزال است که نباید بیش از حدود 300 کلمه باشد. چکیده باید شامل بیان مسئله، ضرورت پژوهش، فرضیه(در صورت وجود)، روش و یافتههای اصلی پژوهش باشد. توصیف روش میتواند شامل طراحی، روال کار، نمونهگیری و ابزار مورد استفاده باشد.

 مقدمه

هدف اصلی از نگارش مقدمه، ایجاد پیشینه یا بستر لازم برای مسئله پژوهشی شماست. چگونگی صورتبندی مسئله پژوهش، شاید بزرگترین مشکل نگارش پروپوزال باشد. اگر مسئله پژوهش در بستر ادبیاتی عام و پریشان شکل گرفته باشد، در آن صورت بی مایه و غیرجالب مینماید، اما اگر همان مسئله در بستر حوزه پژوهشی بسیار دقیق و روزآمدی جای گرفته باشد، آنگاه اهمیتش آشکار خواهد شد.

متأسفانه قانون خاصی برای چگونگی نگارش پاراگراف آغازین که هم جالب و هم روشنگر باشد، وجود ندارد. این امرتا حدود زیادی به خلاقیت شما و عمق درکی که از جوانب مسئله دارید بستگی دارد، و اینکه تا چه حدی میتوانید به نحوی روشن، به مسئله پژوهش بیندیشید.

با وجود این، بکوشید نخست مسئله پژوهش خود را یا بر بستری از حوزهای داغ و امروزی جای دهید یا بر حوزهای قدیمیتر که هنوز زنده و مورد توجه است.

دوم آنکه لازم است پیشینه تاریخی مختصر اما درخوری به دست دهید. سوم آنکه، بستری امروزین فراهم آورید چنانکه در چنین بستری، مسئله پژوهش پیشنهادی شما جایگاهی محوری پیدا کند و در نهایت باید بازیگران کلیدی را شناسایی کنید و به مربوطترین و نمایانندهترین موارد و مطالب منتشر شده اشاره کنید. خلاصه آنکه بکوشید مسئله پژوهشتان را تا حد امکان برجسته سازید و در عین حال اهمیتش را توضیح دهید.

مقدمه معمولاً با عبارتی کلی درباره حوزه مسئله پژوهش و تمرکز بر مسئلهای خاص آغاز میشود. به دنبال آن نیز توجیه یا دلیل منطقی پرداختن به چنین مطالعهای میآید. مقدمه معمولاً موارد زیر را در بر میگیرد:

-1 بیان مسئله پژوهش، که اغلب با عنوان هدف از پژوهش نیز نام برده می شود.

-2 فراهم آوردن بستر وآرایش صحنه برای مسئله پژوهشتان، به نحوی که ضرورت و اهمیت آن را نشان دهد.

-3 ارائه دلیل منطقی مطالعه پیشنهادی و نشان دادن چرایی ارزشمندی انجام آن.

-4 شرح مختصر مباحث عمده و مسائل فرعیای که پژوهشی به آنها میپردازد.

-5 شناسایی متغیرهای مستقل و وابسته آزمایش یا مشخص کردن پدیدهای که میخواهید مطالعه کنید.

-6 بیان فرضیه یا نظریه(اگر وجود دارد). در پژوهشهای اکتشافی یا پدیدار شناختی، نیازی به داشتن فرضیه نیست(لطفاً فرضیه را با گمانههای آماری بی اهمیت اشتباه نگیرید).

-7 تعیین حدود یا مرزهای پژوهش پیشنهادی برای رسیدن به تمرکزی روشن.

-8 ارائه تعاریفی از مفاهیم کلیدی(این مورد اختیاری است).

مرور ادبیات پژوهش

گاهی مرور ادبیات پژوهش در بخش مقدمه جای میگیرد. با وجود این، بیشتر تصمیمگیران و تصویبکنندگان پروپوزالها ترجیح میدهند بخش جداگانهای به این امر اختصاص یابد که در آن، مروری کلی بر ادبیات پژوهش انجام شده باشد. مرور ادبیات پژوهش کارکردهای مهمی دارد از جمله:

-1 این اطمینان را فراهم میآورد که شما آنچه را که پیش از این گفته شده است، تکرار نخواهید کرد.

-2 به کسانی که شالوده پژوهش شما را بنیان نهادهاند، اعتبار میبخشید.

-3 دانش شما را پیرامون مسئله پژوهشی، نشان میدهد.

-4 درک شما را از مباحث پژوهشی و نظری مربوط به مسئله پژوهش نشان میدهد.

-5 توانایی شما را در ارزیابی انتقادی اطلاعات ادبیات مربوط به موضوع، آشکار میکند.

-6 توانایی شما را در ترکیب و سنتز ادبیات موجود نشان میدهد.

-7 دریافتهای نظری جدید به دست میدهد یا الگوی جدید ارائه میکند که همان چهارچوب مفهومی پژوهشتان است.

-8 خوانندهتان را متقاعد میکند که پژوهش، پیشنهادی در غنیسازی ادبیات موضوع مشارکتی مهم و بنیادی خواهد داشت(یعنی مشکل نظری مهمی را حل یا شکاف بزرگی را در ادبیات مورد نظر پر میکند).

بیشتر پژوهشگران تازهکار در مرور ادبیات تحقیق، دچار این مشکلات هستند:

-1 فقدان سامان و ساختار

-2 فقدان تمرکز، وحدت و انسجام

-3 تکراری بودن

-4 کوتاهی در ذکر مقالات و آثار پر نفوذ

-5 ناتوانی در همراهی با پیشرفت های جدید

-6 ناتوانی در ارزیابی انتقادی مقالات و آثار ذکر شده

-7 ذکر منابع نامربوط و نامعتبر

-8 وابستگی بیش از حد به منابع دست دوم

در صورت وجود هر یک از نقایص بالا در پروپوزال، بعدها با مشکل مواجه خواهید شد.

راههای گوناگون برای تنظیم ادبیات پژوهش وجود دارد. برای آنکه مرور ادبیات پژوهشتان نظم و انسجام یابد، از تیترهای فرعی استفاده کنید. برای مثال، پس از اشاره به اهمیت حوزه پژوهشیتان و وضیعت کنونی پیشرفت های این حوزه، میتوانید زیر بخشهای متعددی را به مباحث مرتبط اختصاص دهید. از جمله: الگوهای نظری، ابزار اندازهگیری، تفاوتهای فرهنگی و جنسیتی و غیره.

به خاطر داشتن این نکته سودمند است که شما میخواهید داستانی برای مخاطبانی نقل کنید. بکوشید این داستان را به گونهای برانگیزهاننده و درگیرکننده نقل کنید، حوصله آنان را سر نبرید، زیرا ممکن است منجر به رد پروپوزال احتمالاً ارزشمند شما شود.(فراموش نکنید که ارزیابان پروپزال ما نیز به هر حال انسان هستند).

روش

بخش روش بسیار مهم است زیرا نشان میدهد که شما چگونه به مسائل پژوهش میپردازید. این بخش نشاندهنده برنامه کاری شماست و فعالیتهای ضروری برای کامل شدن پروژه را شرح میدهد.

اصل راهنمای نگارش بخش روش این است که باید در بردارنده اطلاعات کافی باشد تا خواننده بتواند تعیین کند که آیا روش شما معتبر است یا نه. حتی برخی می گویند که پروپوزال خوب باید واجد چنان جزئیاتی باشد که پژوهشگر صلاحیتدار دیگری نیز بتواند آن پروژه را به انجام برساند.

لازم است نشان دهید که از روشهای جایگزین نیز شناختی کافی دارید، و بر اساس این شناخت به گونهای از روش خود دفاع کنید که گویی مناسبترین و معتبرترین راه پرداختن به مسئله پژوهشی است.

لطفاً توجه داشته باشید که ممکن است روش پژوهش کیفی بهترین پاسخ را به مسئله پژوهشیتان بدهد. اما از آنجا که جریان غالب پژوهشگری هنوز هم علیه پژوهشهای کیفی به ویژه انواع پدیدار شناختی آن دچار پیشداوری است، لازم است که روش کیفیتان را به خوبی توجیه کنید. علاوه بر این چون تحلیل کیفی ملاکها و رسوم چندان تثبیت شده و پذیرفته شدهای ندارد، بخش روش پروپزال شما باید بسیار پرداختهتر و پختهتر از آنچه که در سنتپژوهشیهای کمی نیز است باشد.

مهمتر آنکه، فرایند گردآوری دادهها در پژوهشهای کیفی در مقایسه با پژوهشهای کمی تأثیر بسیار بیشتری بر نتایج پژوهش میگذارد. به همین دلیل توصیف چگونگی جمعآوری و تحلیل دادهها، توجه و دقت بسیاری میطلبد (شیوه نگارش بخش روش برای پژوهشهای کیفی، موضوعی است در خور مقالهای دیگر).

اما بخش روش در پژوهشهای کمی عموماً باید دارای بخشهای زیر باشد:

-1 طراحی- آیا روش شما مطالعهای پرسشنامهای است یا تجربهای آزمایشگاهی؟ کدام گزینه را برمیگزینید؟

-2 سوژهها یا نمونهها - چه کسانی در بررسی شما مشارکت میکنند؟ از چه نوع نمونهگیری استفاده میکنید؟

-3 ابزار - چه نوع ابزار اندازهگیری یا پرسشنامه را بکار میبرید؟ آیا آنها را انتخاب میکنید؟ آیا آنها معتبر و قابل اعتمادند؟

-4 روال بررسی - چه برنامهای برای انجام بررسیتان دارید؟ چه فعالیتهایی خواهید کرد؟چقدر طول خواهد کشید؟

نتایج

روشن است که در مرحله پروپوزال، نتیجهای نمیتوانید داشته باشید. اما لازم است که تصویری از نوع دادههایی که میخواهید گرد آورید، و شیوههای آمارگیریای که به کار خواهید برد داشته باشید تا بتوانید به مسئله پژوهش پاسخ دهید یا فرضیهتان را به محک آزمایش درآورید.

برآورد زمان و هزینه

ملاکها و معیارهای چندان دقیقی برای تعیین زمان و هزینه مورد نیاز پژوهش در پروپوزال وجود ندارد. اما یک اصل مهم در این زمینه وجود دارد و آن این است که زمان و هزینه پیشنهادی تا حد امکان باید با ذکر جزئیات و زیربخشهای متناسب با کل پژوهش ذکر شود. به عنوان مثال میتوان کل پژوهش را به سه یا چهار مرحله تقسیم کرد، بدین گونه: مرحله اول: تعیین جامعه آماری و نمونهها، مرحله دوم : تنظیم پرسشنامه (یا آماده سازی لوازم آزمایش)،

مرحله سوم : پیمایش، مرحله چهارم : تحلیل دادهها و نتیجهگیری. به نسبت حجم جامعه آماری و تعداد همکاران طرح میتوان زمانی را به هر یک از این مراحل اختصاص داد و آن را در جدولی که امکان مقایسه آسان مراحل در آن وجود دارد تنظیم کرد. برای ارائه بودجه پیشنهادی نیز میتوان یا بر اساس الگوی مرحلهای اقدام کرد یا بر اساس میزان کاری که مجری یا مجریان طرح بر حسب نفر/ساعت انجام خواهند داد. بهتر است در هر دو حالت، هزینههای جنبی از قبیل سفر، تجهیزات و غیره نیز به صورت جداگانه ذکر شود.

مذاکره

پس از پایان نگارش پروپوزال و ارائه آن به هیأت تصمیم گیرنده، بهتر است مذاکرهای حضوری نیز با آنان برای توجیه و دفاع از پروپوزال انجام شود. بسیار مهم است که خوانندگان شما متقاعد شوند که پژوهش تأثیر بالقوه مهمی بر پیشرفتهای آن حوزه پژوهش خواهد داشت. لازم است حس اشتیاق و اطمینان خود را بدون بزرگنمایی مزیتهای پروپوزال، منتقل کنید. به همین دلیل نیز باید به محدودیتها و ضعفهای پژوهش پیشنهادی اشاره کنید که البته بهمرور زمان بر طرف خواهد شد.

خطاهای رایج در پروپوزال نویسی

-1 ناتوانی در ارائه بستری مناسب برای تنظیم مسئله پژوهش.

-2 ضعف در تعیین شرایط محدود کننده پژوهش.

-3 ضعف در ذکر منابع راهنما.

-4 ناتوانی در ارائه درست نحوه مشارکت نظری و تجربی دیگر پژوهشگران.

-5 ضعف در تمرکز بر مسئله پژوهش.

-6 ضعف در پردازش استدلالهایی منسجم و متقاعد کننده برای پژوهش پیشنهادی.

-7 طولانی کردن موضوعات کماهمیت و ایجاز موضوعات مهم .

-8 این شاخ و آن شاخ پریدن - سرک کشیدن به هر جا بدون جهتگیری خاص.

-9 خطاهای متعدد در نقل قول ها و ارجاعات نادرست.

-10 کوتاهی یا بلندی بیش از حد.

-11 نگارش شلخته و بی سامان

بخشنامه 352681/73 مربوط به میزان امتیاز چاپ مقاله برای دوره کارشناسی ارشد (دانشگاه آزاد)

پیشنهادات پایان نامه

•    بررسی تاثیر خدمات پس از فروش شرکت x بر میزان رضایت مشتریان این شرکت مطالعه موردی : ……..
•    بررسی عوامل مؤثر بر میزان صادرات محصول x
•    بررسی عوامل مؤثر بر صادرات محصول x دراستانهای …….
•    بررسی نگرش صادر کنندگان در مورد تأثیر عوامل تولید، بازاررسانی و اطلاع رسانی به بازار بر صادرات محصول x در شهرستان ……………
•    تجزیه و تحلیل عوامل داخلی برای کسب مزیت رقابتی در شرکت x
•    امکان سنجی استقرار تجارت الکترونیک در صنایع شرکت x
•    بررسی ارتباط همکاری و عملکرد در بین مؤسسات صنایع دستی شهر …….(مورد مطالعه : …….)
•    بررسی موانع توسعه و صادرات محصول x ایران
•    انتخاب آمیخته بازاریابی مناسب با استفاده از تکنیک AHP با رویکرد برنامه ریزی استراتژیک بازاریابی مطالعه موردی : شرکت x
•    بررسی تأثیر خصوصی سازی بر بهبود عملکرد واحدهای خصوصی شده شرکت مخابرات شهرستان x
•    مطالعه ویژگی های کارآفرینی مدیران ارشد صنایع x.
•    تکنولوژی اطلاعات و تأ ثیر آن بر اشتغال (مطالعه موردی: استان x)
•    بررسی نقش سیستم های اطلاعات بازاریابی در فرآیند تدوین استراتژی شرکتهای موجود در فهرست x

•    بررسی تأثیر مدیریت بازاریابی بر افزایش فروش داخلی و جهانی محصول x
•    بررسی عوامل مؤثر بر نگرش خریداران محصول x با نام های تجاری متفاوت در شهر x
•    بررسی عوامل مؤثر بر ترجیح مشتریان در انتخاب یک بانک دولتی در شهر x
•    بررسی اثر بخشی فعالیتهای ترویجی انجام شده در زمینه بیمه های عمر توسط صنعت بیمه
•    بررسی تاثیر تجارت الکترونیک بر توسعه صادرات محصول x
•    بررسی رابطه بین کیفیت برنامه ریزی بازاریابی با عملکردصنایع مواد غذایی در شهر x
•    مطالعه عوامل موثر بر ترجیح مشتریان درانتخاب محصول x با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی مطالعه موردی:x

• بررسی کارایی پرتفوی (سبد سهام) بیمه x  
  بررسی موقعیت و جایگاه بازار شرکت x و ارائه استراتژی های مرتبط با آن با استفاده از ماتریس ارزیابی موقعیت و اقدام استراتژیک
  بررسی تأثیر مدل EFQM به عملکرد شرکت x
  قیمت گذاری استراتژیک برای محصول x شرکت x در منطقه x
  بررسی تاثیر تجارت الکترونیک بر توسعه صادرات صنعت x  
  بررسی عوامل موثر بر استنباط گردشگران خارجی در مورد وجهه ایران به عنوان یک مقصد گردشگری
  بررسی تاثیر تبلیغات تجاری بر آگاهی و عمل خرید بیمه گذاران در زمینه بیمه های x در شهر x  
  بررسی تاثیر مدیریت با مشتری بر کسب مزیت رقابتی بانک x  
  بررسی آمادگی شرکت x جهت پذیرش مدیریت ارتباط با مشتری
  بررسی عوامل موثر بر رضایت مشتریان بانک x در شهر x  
  اندازه گیری کیفیت خدمات بانکی با استفاده از مدل سروکوال در بانک x شهر x
  رتبه بندی عوامل آمیخته بازاریابی در تصمیم خرید مصرف کنندگان محصول x
  بررسی عوامل موثربر انگیزش کارکنان شرکت x بر اساس تئوری هرزبرگ
  تعیین وضعیت مدیریت روابط با مشتری در شرکت x
  بررسی عوامل مؤثر بر تصمیم خرید خودرو x  
  عوامل موثر بر عملکرد تیم های مراقبت پرواز در فرودگاه x
  رتبه بندی عوامل بازاریابی موثر بر کانال توزیع صادرات محصول x  
  رابطه بین نگرش مشتریان و انتخاب آن ها در خرید محصول x
  بررسی عوامل مؤثـر بر فرآیند تصمیم‌گیری خریداران صادراتی محصولات x مورد مطالعه: شرکت x  20. عوامل موثر بر وفاداری مشتریان : مطالعه موردی بر مصرف کنندگان محصول x
  فضیلت های اخلاقی بازاریابی: بررسی دیدگاه متخصصین بازایابی و جامعه مصرف کننده
  بررسی تأثیر مدیریت رابطه با مشتری (CRM) بر عملکرد کلی مؤسسات مالی شهر x
  بررسی عوامل موثر بر قصد ترک خدمت کارکنان در شرکت x
  تأثیر سودآوری در تأمین مسئولیت اجتماعی سازمان : بررسی دیدگاه کارکنان و مشتریان شرکت x
  آمادگی برای پیاده سازی مدیریت روابط با مشتری؛ مطالعه ی موردی بانک x
  تاثیر ابزارهای پیشبرد فروش بر واکنش‎های پس از خرید مصرف ‎کنندگان مواد غذایی (مورد مطالعه: فروشگاههای x )
  رابطه بین کیفیت خدمات و ارزش نام تجاری در هتل‌های چهار ستاره و پنج ستاره استان‌های x
  موانع و چالش‌های توسعه گردشگری داخلی در استان x
  شکاف ‌های داخلی کیفیت خدمات و تحلیل ارتباط آن با رضایتمندی شغلی کارکنان در صنعت بیمه (مورد مطالعه: شرکت بیمه x)
  تعیین و اولویت بندی عوامل رضایتمندی نمایندگی های فروش شرکت x بر اساس روش FAHP
  طراحی یک مدل مفهومی برای پذیرش تجارت الکترونیک در موسسات کوچک و متوسط صنعتی شهر
• ارائه یک مدل تلفیقی از تحلیل SWOT، به منظور تحلیل استرات‍‍ژیک مشتری محور مورد مطالعه : بانک x  
• مقایسه اثربخشی شرکت‎های بیمه خصوصی و دولتی از دیدگاه رضایت بیمه‎ گذاران در شهر x با تاکید بر بخش خسارت بیمه x  
• عوامل مؤثر بر پذیرش تجارت الکترونیک از نظر مدیران بنگاه¬های کوچک و متوسط منطقه آزاد تجاری- صنعتی x  
• عوامل مؤثّر بر شکل گیری تصویر ذهنی مشتریان از بیمارستان های وابسته به سازمان تأمین اجتماعی و دانشگاه علوم پزشکی شهر x  
• تاثیر بازاریابی اینترنتی بر افزایش درآمد هتلهای شهر x  
• بررسی دلایل استفاده از بازاریابی رابطه مند در بین تامین کنندگان قطعات به شرکت x

موضوع پایان نامه

موضوع پایان نامه	مقطع	تعداد صفحه
بررسی تاثیراتوماسیون اداری بر بهبود تصمیم گیری مدیران استانداری و حوزه ستادی	ارشد - مدیریت بازرگانی	106
بررسی انواع ناهنجاری های مربوط به عرضه عمومی اولیه سهام در بررسی اوراق بهادار تهران	ارشد - مدیریت مالی	155
تاثیر ارتباطات سازمانی بر مدیریت بحران شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران منطقه تهران	ارشد - مدیریت دولتی	144
سیستم های مدیریت محتوا	ارشد - مدیریت	124
بررسی عوامل موثر بر موفقیت  تخصصی بین المللی نمایشگاههای صادراتی در  توسعه صادرات کشور	ارشد - مدیریت دولتی	134
توریست و تأثیر آن بر امنیت ملی	ارشد - مدیریت جهانگردی	100
بررسی نگرش دینی برتفکر انتقادی دانشجویان علوم تربیتی	ارشد - مدیریت آموزشی	106
برسی میزان سلامت اجتماعی در بین کارمندان آموزش و پرورش منطقه ۱۱ شهر تهران	ارشد - مدیریت آموزشی	117
بررسی خلاقیت دانش آموزان با نگرشهای فرزند پروری والدین در مدارس مقطع راهنمائی پسرانه و دخترانه استعدادهای درخشان شهر ارومیه	ارشد - مدیریت آموزشی	138
بررسی رابطه ابعاد هوش عاطفی مدیران پرستاری با سبک رهبری تحول آفرین در بیمارستانهای استان خراسان رضوی	ارشد - مدیریت اجرایی	خلاصه 28 صفحه
پایان‌نامه‌ی دکتری با عنوان «ارزیابی عملکرد بازارهای الکترونیکی B2B	دکتری - بازاریابی	270
ارائه مدل عوامل کلیدی موفقیت دانش به منظور افزایش خلاقیت و یادگیری سازمانی در شرکت فرودگاههای کشور	ارشد - سیستم اطلاعاتی	134
سیاستهای آموزشی فرانسه	ارشد - مدیریت آموزشی
بررسی نحوه تاثیرتشویق در افزایش یادگیری	ارشد - مدیریت آموزشی	78
نیل به رقابت‌پذیری از طریق توانمندی‌های بیرونی: مطالعه‌ی تجربی بنگاه‌های کوچک فن‌آوری محور»	مقطع دکتری - کاملا لاتین	270
سیستم کنترل خشک کن تفاله چغندر	کاردانی - برق	58
نقش انواع استراتژی های رقابتی در افزایش رقابت پذیری سازمانهای خصوصی براساس مدل پورتر	ارشد - مدیریت بازرگانی	146
محاسبه بهای تمام شده محصولات با استفاده از شبیه سازی	ارشد - مدیریت بازرگانی	146
طبقه بندی مشتریان شبکه بانکی بر اساس ریسک اعتباری با استفاده ار مدلهای پیش بینی و تصمیم گیری چند معیاره	ارشد - مدیریت بازرگانی	197
تأثیر رقابتهای فشرده و فزونی عرضه و تقاضا همواره به دو عامل اساسی یکی کیفیت و دیگری قیمت	ارشد - مدیریت بازرگانی	167
بررسی ارتباط اهداف قیمت گذاری و روشهای قیمت گذاری در گستره خدمات	ارشد - مدیریت بازرگانی	173
ارزیابی عملکرد بانک ملت با استفاده از مدل تعادل سازمانی	ارشد - مدیریت بازرگانی	209
بررسی ارتباط بین هوش هیجانی EQ و رفتار شهروندی سازمانی OCB	ارشد - مدیریت بازرگانی	240
بررسی ارتباط سود تقسیمی با بازده تحقیق یافته شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق	ارشد - مدیریت بازرگانی	64
بررسی تأثیر رویکرد قابلیت بر توسعه ذینفعان دولت الکترونیک	ارشد - مدیریت بازرگانی	301
بررسی رابطه بین تحلیل رفتگی شغلی با رضایت شغلی مدیران مدارس متوسطه شهر همدان	ارشد - مدیریت بازرگانی	110
بررسی رابطه بین تعارض سازمانی با خلاقیت کارکنان شرکت بیمه ایران (مطالعه موردی شهر ایلام)	ارشد - مدیریت بازرگانی	213
بررسی رابطه بین عدالت سازمانی ادراک شده کارکنان و اجرای اثربخشی استراتژی سازمان کارخانه جات صنایع غذایی استان آذربایجان غربی	ارشد - مدیریت بازرگانی	240
بررسی رابطه سرمایه فکری با بازارگرایی در صنعت بیمه ایران	ارشد - مدیریت بازرگانی	155
بررسی رابطه میان عملکرد بازاریابی و مزیت رقابتی در بانکهای تجاری استان کردستان	ارشد - مدیریت بازرگانی	220
بررسی سبکهای تصمیم گیری در سازمانهای دولتی	ارشد - مدیریت بازرگانی	303
بررسی عوامل فشار زایی شغلی منابع انسانی در سازمان تأمین اجتماعی استان کردستان	ارشد - مدیریت بازرگانی	81
بررسی میزان ابعادی سرمایه اجتماعی بر تعهد سازمانی کارکنان سازمانهای دولتی استان آذربایجان غربی	ارشد - مدیریت بازرگانی	135
بررسی نقش گمرک الکترونیکی و تسهیل صادرات از دیدگاه کارشناسان و صادر کنندگان استان آذربایجان غربی	ارشد - مدیریت بازرگانی	197
بررسی نقش گمرکی الکترونیکی به تسهیل صادرات از دیدگاه کارشناسان و صادر کنندگان در استان آذربایجان غربی	ارشد - مدیریت بازرگانی	162
ارزیابی مشتری مداری براساس مدل سروکوئال در شهرداری استان مازندران	ارشد - مدیریت اجرایی	207
بخش بندی مشتریان بانک ملت شهر اراک و تعیین استراتژیهای مدیریت ارتباط با مشتری در هر بخش	ارشد - مدیریت اجرایی	77
بررسی اثرات فناوری و اطلاعات بر توانمندسازی شغلی کارکنان	ارشد - مدیریت اجرایی	115
بررسی ارتباط بین مهارت های کار آفرینانه مدیران واثربخشی سازمانی در کسب و کارهای کوچک و متوسط (SMES)شهرستان سنندج	ارشد - مدیریت اجرایی	158
بررسی تأثیر ابعاد اصلی شغل بر میزان تعهد سازمانی کارکنان سازمان تأمین اجتماعی شهرستان سنندج	ارشد - مدیریت اجرایی	141
بررسی تأثیر اتوماسیون اداری بر رضایت مشتری	ارشد - مدیریت اجرایی	157
ارزیابی عملکرد براساس کارت امتیازی متوازن bcic	ارشد - مدیریت اجرایی	134
ارزیابی کیفی خدمات سازمان تأمین اجتماعی از دیدگاه مشتریان و کارکنان	ارشد - مدیریت اجرایی	176
ارزیابی کیفیت ارائه خدمات با استفاده از مدل سرکوئال	ارشد - مدیریت اجرایی	153
ارزیابی کیفیت خدمات سازمان تامین اجتماعی از دیدگاه مشتریان و کارکنان	ارشد - مدیریت اجرایی	172
ارائه مدلی جهت مدیریت ریسک پروژه های پتروشیمی با تمرکز بر فاز ساختمان و نصب	ارشد - مدیریت اجرایی	222
ارائه مدلی مناسب جهت تدوین استراتژی شرکتهای دولتی در ایران با استفاده از ترکیب مدلهای دیوید و هانگر ، مطالعه موردی	ارشد - مدیریت اجرایی	366
ارائه مدلی مناسب جهت تدوین استراتژی شرکتهای دولتی در ایران با استفاده از ترکیب مدلهای دیویدوهانگر	ارشد - مدیریت اجرایی	365
بررسی تأثیر سبکهای مدیریتی لیکرت بر تعهد سازمانی کارکنان	ارشد - مدیریت اجرایی	128
بررسی رابطه بین ابعاد سه گانه شخصیتی (عزت نفس ، خود کنترلی و خود کارآمدی ) با میزان خلاقیت کارکنان دانشگاه آزاد سنندج	ارشد - مدیریت اجرایی	115
بررسی رابطه سرمایه اجتماعی میزان تعهد سازمانی کارکنان در شعب بانک تجارت شهر سنندج	ارشد - مدیریت اجرایی	228
بررسی رضایت مندی مشتریان بانک رفاه ارتباط آن با کیفیت خدمات بانک	ارشد - مدیریت اجرایی	160
بررسی سلامت سازمانی و رابطه آن با سبک مدیریت مدیران	ارشد - مدیریت اجرایی	125
بررسی عوامل موثر بر رضایت بیمه گذاران در رابطه با مسئولیت مدنی مدیران و ناجیان استخر در بیمه دانا شعبه کرمانشاه	ارشد - مدیریت اجرایی	143
بررسی مسائل بازار رسانی و بازاریابی محصول امروز در استان آذربایجان غربی	ارشد - مدیریت اجرایی	132
بررسی مقایسه ای معیارهای عملکردی و غیر عملکردی در پرداخت پادشهای سازمانی و تأثیر آنها بر انگیزش کارکنان اداره کل فنی و حرفه ای استان کردستان	ارشد - مدیریت اجرایی	153
مدیریت کلان زنجیره تامین در صنعت مرغداری	ارشد - مدیریت اجرایی	153
اثر پیاده سازی سیستم اطلاعات پشتیبان تصمیم گیری در سازمانها	ارشد - مدیریت مالی	129
بررسی تأثیر ساختار حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق	ارشد - مدیریت مالی	182
بررسی تأثیر سب رهبری از دیدگاه رنیس لیکرت برعملکرد کارکنان شعب بانک کشاورزی در استان کردستان	ارشد - مدیریت مالی	136
بررسی حبابهای قیمتی در بازاز مسکن استان کردستان	ارشد - مدیریت مالی	116
ارتباط هوش هیجانی EQ با تعارضات سازمانی در کارکنان بانکهای شهرستان ایلام با تأکید بر تعارضات فردی	ارشد - مدیریت مالی	129
ارزیابی اثربخشی کانالهای اطلاع رسانی و تفهیم استراتژی ها به کارکنان	ارشد - مدیریت مالی	159
بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با میزان بهره وری در شبکه بانکی	ارشد - مدیریت مالی	135
بررسی رابطه کیفیت زندگی کاری و مدیریت ارتباط با مشتری در سازمانهای دولتی استان کردستان	ارشد - مدیریت مالی	173
بررسی عملکرد شرکت های خدمات از دیدگاه مشتریان با استفاده از مدل servaua	ارشد - مدیریت مالی	166
بررسی عواما موثر بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI)	ارشد - مدیریت مالی	83
بررسی کارآیی شعب مختلف بانک رفاه در استان کردستان بر اساس مدل تحلیلی پوششی داده ها	ارشد - مدیریت مالی	240
بررسی منشاء های ریسک و طبقه بندی آن ها در انواع مختلف بیمه های شرکت بیمه دانا	ارشد - مدیریت مالی	122
بررسی موانع استقرار سیستم اطلاعات مدیریت در ادارات دولتی استان ایلام	ارشد - مدیریت مالی	145
بررسی تأثیر سبک رهبری به میزان کارآفرینی کارکنان در سازمانهای دولتی - مطالعه موردی استان کردستان	ارشد - مدیریت مالی	101
تحلیل ساختار سرمایه بانک ملی ایران و ارائه الگویی برای آن	ارشد - مدیریت مالی	123
تعیین میزان اثر عوامل مختلف بر موفقیت برنامه ریزی استراتژیک در شرکت سیمان ایلام	ارشد - مدیریت مالی	151
سنجش عملکرد بانک بر پایه مدل کارت امتیازی متوازن مطالعه موردی شعب بانک سپه شهرستان سنندج	ارشد - مدیریت مالی	146
مطالعه و بررسی ارتباط بین بازده و سود تقسیمی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در ایران طی سالهای 80-87	ارشد - مدیریت مالی	166
معماری ساختار و اجزاء سیستم اطلاعات بازاریابی محصولات کشاورزی	ارشد - مدیریت مالی	215
مقایسه نظام بانکداری اسلامی و غیر اسلامی مطالعه موردی بانک های شهرسنندج	ارشد - مدیریت مالی	152
نقش بازارگرایی بر شاخصهای مالی اقتصادی بیمه ای شرکتهای بیمه	ارشد - مدیریت مالی	173