پرسش نامه یک طرح پژوهشی، مقاله یا پایان نامه می تواند به دو صورت باشد. نوع اول پرسش نامه استاندارد است، به این معنا که این نوع پرسشنامه قبلا توسط پژوهشگران و یا صاحبنظران مورد استفاده قرار گرفته است و پایایی و روایی آن مورد تایید قرار گرفته است. نوع دوم از پرسشنامه ها پرسش نامه محقق ساخته است که در آن خود محقق اقدام به طراحی سوالات پرسشنامه برای اولین بار می نماید و در اینجاست که ابتدا باید روایی و پایایی پرسشنامه را مورد تایید قرار داد و سپس نسبت به تکمیل کامل پرسشنامه ها توسط مخاطبان اقدام نمود. پرسشنامه محقق ساخته می تواند تمام از نو مورد تدوین و طراحی قرار گیرد و یا با ترکیب و ویرایش چند پرسشنامه لستاندارد در مواردی که موضوع تحقیق تلفیقی از چند موضوع قبلی است، مورد طراحی قرار گیرد.
مراحل ساخت پرسشنامه محقق ساخته
یکی از سوالاتی که دانشجویان بخصوص دانشجویان ارشد از اساتید دارند، چگونگی ساخت پرسشنامه محقق ساخته است. مراحل این کار به صورت زیر است.
1. ابتدا دانشجوی بدبخت به سراغ یکی از اساتید می رود (این مرحله یکی از سخت ترین مراحل است، چون معمولا اساتید وقت ندارند و تمام وقتشان صرف تولید علم می شود)
2. موضوع را به استاد می گوید(کمتر پیش می آید استاد محترم به تحسین یا لا اقل تایید نصفه و نیمه موضوع دانشجوی بدبخت فلک زده دست بزند. جوری نگاه می کند که انگار با یک خل یا ... طرف است. پس دلسرد نشوید، این اتفاق برای همه می افتد)
3. بالاخره استاد از نگاه معصومانه دانشجو دلش به درد می آید(البته نه همیشه) و حاضر می شود با او همکاری کند. (سعی کنید در این مرحله به استاد بگوید، همه اساتید شما را در این زمینه صاحب نظر می دانند).
4. به شما می گوید مقاله یا مطلبی در این مورد خوانده اید و شما مسلما خوانده اید می گویید: بله (این مرحله هم سخت است چون اساتید محترم از شما توضیح می خواهند و هر چه شما از مطالب خوانده شده بگویید، ایراد خواهند گرفت. اما سعی کنید حتی اگر استادی از سر تکبر بر مطالب شما ایراد گرفت آن را قبول کنید، در غیر این صورت باید سراغ استاد دیگری رفته و این مراحل را از اول شروع کنید)
5. استاد شما را به خواندن مقالات بیشتر دعوت کرده و شما با کمال میل قبول می کنید.
6. اگر شما به عنوان مثال در مورد نگرش به یک موضوع که پرسشنامه ندارد، می خواهید پرسشنامه طرح کنید، باید مولفه های این موضوع را پیدا کرده و گویه های خود را بر اساس آن بنویسید( استاد خودش به خوبی شما را راهنمایی (شاید) خواهد کرد.
7. بعد از آنکه پرسشنامه و گویه هایش را تنظیم کردید این پرسشنامه باید به تایید چند تن از اساتید برسد.( این مرحله چندین برابر از مرحله اول سخت تر است. چون اگر آنجا با یک استاد سرو کار داشتید، اینجا با 5-6 استاد که همه مشغول تولید علم بوده و تمام وقتشان صرف تعالی علوم است، طرفید. پس اینجا هم دلسرد نشوید)
8. پرسشنامه را روی 30 تا 40 فرد از نمونه مورد نظر اجرا کنید تا پایایی آن به دست آید (راحت ترین مرحل)
9. حالا پرسش نامه خود را اجرا کنید.
10. شاید بعد از ارسال مقاله توسط استاد متوجه شوید که اسم شما بعنوان نویسنده ذکر نگردیده، پس شوکه نشوید و با امید کار دوم خود را آغاز کنید چون چیزهایی را در این مراحل یاد گرفته اید که کارتان بسیار راحت خواهد شد
