چگونه پایان نامه کارشناسی ارشد خود را تنظیم نمائیم؟

این روزها با توجه به گسترش چشم گیر آموزش عالی در کشورمان ایران، به خصوص تحصیلات تکمیلی، بسیاری از دانشجویان این مقاطع را می بینیم که برای نوشتن پایان نامه کارشناسی ارشد و بعضا دکتری خود سردرگم هستند و نقطه آغاز کار را نمی دانند و این امر موجب نگرانی وافری در آنها شده است.
در این مقاله کوتاه تجربیاتی اندک در طول سالهای حضور خودم در دانشگاهها را برای شما عزیزان به رشته تحریر در آورده ام. امیدوارم که مورد استفاده شما عزیزان و علاقمندان واقع شود.
پیش از هر چیز لازم به ذکر است که در اکثر کشورهای دنیا، پایان نامه کارشناسی ارشد ارزش علمی چندانی ندارد. این مجموعه در واقع پلی است بین سرآغاز پژوهش تا رساله دکتری که در آن بحثی جدید و منحصر به خود پژوهشگر مطرح می شود.
یکی از اهداف نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد، این است که در این دوره دانشجو با اصول اولیه پژوهش و کار علمی آشنا بشود. بتواند منابع و مراجع را به طور صحیح و منظم جمع آوری کند و در مورد مناسب از آنها استفاده نماید. تعاریف اولیه و سیر تاریخی مسئله خود را بشناسد و آنها را فهرست نماید. موضوع مورد علاقه خود را تا حدی بشناسد و … .

اما کار چگونه آغاز می شود؟

برای نگارش یک پایان نامه کارشناسی ارشد، اولین قدم، این است که دانشجو به استاد راهنمای خود مراجعه نماید که به عقیده اینجانب این کار باید در ابتدای ترم سوم تحصیلی انجام شود. سپس استاد راهنما با توجه به زمینه کاری خود، تعدادی از مقالات چاپ شده در مجلات بین المللی معتبر را به دانشجو می دهد و از او می خواهد که این مقالات را یک مطالعه سطحی (چکیده، تعاریف اصلی و مقدمه فصل اول را بخواند) بنماید.
بعد از این مرحله دانشجو با توجه به بنیه علمی و البته علاقمندیهای پژوهشی خود یکی یا احتمالا ۲ مقاله که کارهای موازی و نزدیک به هم را دنبال کرده اند، انتخاب می کند.
کار بعد از این انتخاب آغاز می شود. اگر زبان انگلیسی شما (معمولا زبان مقالات بین المللی انگلیسی است) تا حدی خوب است، وقت خود را صرف این که مقاله را دقیقا ترجمه نماید و روی کاغذ بنویسید نکنید. این مرحله را تنها در صورت ضعیف بودن در بحث زبان انجام دهید ( به کررات دیده ام که دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد، توان ترجمه و نگارش صحیح فارسی را ندارد و یا بسیار ضعیف است).
سپس تعاریف اصلی مقاله را گرد آوری کرده به عنوان مثال در قسمتی از یک دفترچه یاداشت نمائید. نکته ای که در اینجا قابل ذکرمی باشد، این است که در اکثر مقالات، تنها یک یا ۲ منبع اصلی در قسمت مراجع مقاله موجود است که تعاریف و سیر کاری مقاله با توجه به آن انجام شده است. اگر شما بتوانید این منبع کلیدی را بیابید دیگر برای یافتن تعاریف اصلی کار پایان نامه خود هیچ نگرانی و کار سختی ندارید. تنها به این کتاب یا مقاله مراجعه کرده و تعاریف و نتایج قبلی را از روی آن می نویسید. خوشبختانه اکثر اساتید راهنمای ما در اکثر دانشگاههای کشور دارای این بنیه علمی تشخص کار اصلی(منبع اصلی) هستند. از آنها بخواهید که منبع اصلی را به شما معرفی نمایند.
بعد از جمع آوری این مباحث به قسمتهای اصلی مقاله رفته، تعاریف، قضایا و نتایج کار را به طور موشکافانه ای تحلیل و بررسی نمائید. این جزو اصلی ترین قسمتهای کار یک پایان نامه کارشناسی ارشد می باشد که روی این بخش نیز داوران خارجی که در حضور ایشان کار دفاع از پایان نامه انجام می شود، تاکید دارند و سئوالات از این قسمتها مطرح می شود. البته از قسمتهای ابتدایی نیز سئوالاتی مطرح خواهد شد.
تا اینجا شما حدود ۷۰ الی ۸۰ صفحه مطلب جمع نموده اید. حدود ۱۰ الی ۱۵ صفحه قسمت تعاریف اولیه و نتایج قبلی و حدود ۵۵ تا ۷۰ صفحه مطالب اصلی مقاله مذکور. این مطالب را به طور مجزا تایپ کرده و به استاد راهنمای خود تحویل بدهید. دقت کنید که تایپ کردن مطالب برای جلب موافقت استاد راهنما جهت اتمام کار پژوهشی شانس زیادی را نصیب شما می کند. پس هیچ گاه مطالب را به صورت دست نویس تحویل استاد راهنما ندهید و از همان ابتدای تایپ کردن سعی کنید که اشتباهات تایپی را به حداقل برسانید.
اگر تا همین حد استاد از کار شما راضی بود، خوب تنها یک مرحله دیگر برای اتمام نگارش پایان نامه باقی می ماند و آن هم نوشتن منابع، چکیده، مقدمه و رده بندی موضوعی است. اگر ایشان هنوز از حجم و کیفیت کار شما راضی نباشد، به سراغ مقاله دوم می روید و چند نتیجه و قضیه دیگر را هم از مقاله دوم که در امتداد کار اول است، استخراج کرده و آن را به همان طریق باز کردن موضوعات و مطالب مقاله اول باز می نمائید و به ادامه کار اول خود اضافه می نمائید. این بار دیگر استاد راهنمای شما بعد از دیدن این حجم از کار قطعا موافقت خود را جهت اتمام کار پژوهشی شما اعلام می نماید.
بعد از این مراحل شما در طول یک پروسه ۲ الی ۵ ماه کار پایان نامه تان را، اگر مرحله آزمایشاهی نداشته باشید به اتمام رسانده اید. به شما تبریک می گویم.
اما به عقیده من کار نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد این روزها با توجه به حجم زیاد کارهای قبلی انجام شده و کثرت کتابهای الکترونیکی، فرایندی بسیار ساده است و شما نباید هیچ نگرانی در این زمینه داشته باشید. به عنوان مثال می توانید به کتابخانه دانشگاه خود مراجعه نمائید و بسیاری از تعاریف اولیه را از روی پایان نامه های قبلی کار شده بنویسید. تنها دقت کنید که مراجع و منابع این تعاریف را هم یاداشت نمائید چون از شما سئوال خواهد شد که این تعریف را چه کتابی استخراج نموده اید.
در این روزها دانشجویان زیادی به بنده مراجعه می کنند برای مشاوره گرفتن در زمینه نگارش پایان نامه کارشناسی ارشد خود، از آنها می خواهم که مقاله ای که استاد به ایشان معرفی کرده است را به بنده نشان بدهند، متوجه می شوم که استاد یک مقاله چاپ شده در سال ۱۹۷۲ و حتی قدیمی تر را به دانشجو معرفی نموده است که کار پایان نامه خود را روی آن انجام دهد. بدتر از این هم دیده ام، موارد بسیاری بوده است که دانشجو مقاله ای به من داده که در مجلات پولی چاپ شده است و هیچ ارزش علمی در آن وجود ندارد و تمامی نتایج اصلی کار غلط است. اینها جزو مقالاتی می باشد که مولف آن در یک برهه زمانی در فشار برای چاپ مقاله قرار می گیرد و هر چرندیاتی که در ذهنش است روی کاغذ می آورد و بعد با پرداخت ۲ الی ۳ هزار دلار در مجلاتی چاپ می کند که اصلا معلوم نیست پایگاه اصلی آن مجله در کدام کشور قرار دارد.
بهر حال توصیه من به دانشجویان عزیز این است که اگر قصد یک پژوهش تمام عیار و با کیفیت را دارند حداقل یک قدم از استاد راهنمای خود جلوتر روند و میزان مطالعه خود را در روز افزایش دهند.
یکی از وب سایتهای بسیار خوبی که بنده تمام کتابهای مورد نظرم را از این پایگاه دانلود می کنم وب سایت، http://www.libgen.org/ است. اگر برای کار پژوهشی خود به منبعی نیاز داشتید که آن منبع در قفسه های کتابخانه دانشگاهتان موجود نبود، به این سایت بروید و کتاب را از این پایگاه برای خود دانلود نمائید و بعد از ورق زدن آن کتاب لذت ببرید.
بسیاری از دانشجویان کارشناسی ارشد بعد از مراجعه به استاد راهنمای خود تنها به دنبال کارهایی می گردند که ساده باشد، براحتی بتوانند در آن موضوع، مقاله ISI چاپ کنند و خیلی زود بتوانند دفاع نمایند. اما اگر شما واقعا قصد پژوهش دارید، از واژه سخت نترسید. اگر استاد گفت فلان موضوع هست ولی اندکی سخت است مردد نشوید. من بسیاری از دانشجویان کارشناسی ارشد را دیده ام که ۳ ساله این دوره را با سختی به اتمام رسانده اند ولی به دلیل اینکه موضوع کاریشان جزو موضوعات اصلی پژوهشگران داخلی و خارجی بوده، توانسته اند که از بهترین دانشگاههای دنیا برای ادامه تحصیل در مقطع دکتری خود پذیرش(ادمیشن) بگیرند و در حال حاضر نیز در دورهای پسا دکتری کشورهای صنعتی و فرا صنعتی مشغول تحقیق و پژوهش می باشند.
پس از سختی کار نترسید، به اهمیت موضوع انتخابی خود دقت نمائید. چون تنها این است که آینده پژوهشی و کاری شما را تضمین می کند، نه تعدد مقالات ISI که دیگر امروزه هیچ نقشی در تعیین سطح علمی افراد ندارد.
چگونه بفهمیم که یک مجله علمی، در لیست مجلات ISI قرار دارد؟
بعضا مشاهده شده که برخی از دانشجویان نمی توانند تشخیص دهند که یک مجله علمی ISI است یا خیر. برای این منظور به وبسایت مجله مورد نظر بروید و ISSN این مجله را کپی نمائید. سپس به لینک زیر از وب سایت تامسون رویترز، http://ip-science.thomsonreuters.com/mjl/ بروید و در قسمت Search terms این عدد را وارد یا پیست نمائید و قسمت search type را روی ISSN قرار دهید. سپس روی Search کلیک کنید.
اگر جمله No matches found for the query” “ ظاهر شود، این یعنی مجله مورد نظر شما جزو مجلات ISI نمی باشد و اگر اسم مجله مورد نظر شما در صفحه ظاهر شد و دارای یک نوع Coverage بود، این مجله جزو مجلات ISI می باشد.

چند نکته:۱- سعی کنید حتی الامکان در پایان ترم ۲ و در فاصله زمانی قبل از آغاز ترم سوم یکی از نرم افزارهای تایپ متون ریاضی مانند Xepersian, FteX, PteX و یا حداقل مایکروسافت وورد را یاد بگیرید. برای این منظور به دانشجویان ترم بالاتر مراجعه نمائید و از آنها راهنمایی بخواهید. در غیر این صورت برای تایپ هر صفحه با یکی از این نرم افزارها مبالغ هنگفتی باید پرداخت نمائید.
۲- در دوره کارشناسی ارشد خود زیاد بفکر چاپ کردن مقاله نباشید. برای چاپ یک مقاله خوب که به وسیله آن بتوانید نظر برخی از اساتید را برای گرفتن پذیرش در مقطع دکتری جلب نمائید نیاز به صرف وقت و مطالعه زیاد در بین کتب و مقالات دارید. پس خیلی خودتان را به دردسر نیاندازید. اصلا فکر نکنید اگر در یک مصاحبه دکتری و یا جذب و یا هر مورد دیگر، اگر شخصی دارای مقاله است، قطعا این شخص پذیرش خواهد شد. خیر هیچ ملاکی دقیقی و مشخصی و جود ندارد. پس ناامید نشوید. به احتمال بسیار زیاد این مقاله جزو مقالات فاقد ارزش و اعتبار است. شما فقط اصول اولیه و تعاریف و قضایای ابتدایی را خوب فراگیرید. چون در یک مصاحبه علمی هدف این است که به استاد ثابت شود این دانشجو قابلیت تجزیه و تحلیل مسائل را دارد و می داند که از کجا برای حل یک مسئله، کار خود را آغاز کند.
۳- حتما بعد از این که استاد مقاله ای را به شما معرفی کرد، به وبسایت مجله مراجعه نمائید و ببینید که آیا این مقاله در یک مجله ISI چاپ شده است یا خیر.
۴- اخیرا دانشگاه صنعتی اصفهان لیستی از مجلات بین المللی را منتشر کرده که فاقد ارزش و اعتبار علمی است. به وبسایت این دانشگاه مراجعه نمائید و این لیست را مشاهده کنید تا مطمئن شوید که مقاله مورد نظر شما در یک مجله معتبر بین الملی چاپ شده است. تنها ISI بودن مجله دال بر با کیفیت بودن آن نیست. به عنوان مثال مجله Applied Mathematics and Computataion که پایگاه علمی Elsevier آن را چاپ می نمائید در این لیست قرار دارد. مشاهد شده که مقالاتی در این مجله چاپ شده که تمامی نتایج آن غلط است. پس قبل از آغاز پژوهش که بعضا ماهها طول می کشد به این مورد دقت کنید

چگونه پایان نامه بنویسیم واز آن دفاع کنیم؟

در این جا به محتوای کلی پایان نامه برای نگارش آن یافت می شود. برای آشنایی با جزییات نحوه نوشتن به کتاب راهنمای پایان نامه تالیف حمید قاسمی و سارا کشکر از انتشارات بامداد کتاب مراجعه کنید. 
الف- فصل اول پایان نامه : Introduction یا مقدمه یا کلیات تحقیق
محتوای فصل یک ممکن است در برخی از دانشگاه ها تفاوت هایی داشته باشد. اما معمولاً محتوای فصل یک به ترتیب زیر است: 
1. مقدمه: طرح کلیات تحقیق
2. بیان مساله: شرح مشکل و ارایه آنها به شکل سوال کلیدی برای پاسخ به کمک تحقیق
3. ضرورت و اهمیت تحقیق: چرایی انجام کار و معرفی کاربران احتمالی نتایج تحقیق
4. اهداف تحقیق: آنچه تحقیق به دنبال انجام آن است
5. فرضیه ها یا سؤال های تحقیق: مسیری برای اجرای تحقیق
6. پیش فرض ها: قبول مواردی برای اطمینان از حرکت در مسیر اجرای تحقیق
7. تعریف عملیاتی وا‍ژه های تحقیق: اقدامی برای برداشت مشترک از مفاهیم تحقیق
در برخی از دانشگاه ها تاکید بر این است که محدودیت های تحقیق نیز در همین فصل نوشته شود. در برخی از دانشگاه نیز بر نوشتن مبانی نظری تحقیق در این بخش تاکید دارند. 
ب-فصل دوم پایان نامه: Review and Litrature یا ادبیات و پیشینه تحقیق
1. مقدمه : معرفی محتوای فصل 
2. مبانی نظری: نطریه های مرتبط با موضوع و قابل بحث در فصل پنج (در تعدادی معدودی از دانشگاه ها مبانی نظری در فصل یک ارایه می شود)
3. پیشینه تحقیق: تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع 
4. جمع بندی کلی: جمع بندی از مجموع ادبیات پیشینه 
پ-نگارش فصل سوم پایان نامه: Resarch Methodology یا روش شناسی تحقیق
1. مقدمه: معرفی محتوای فصل
2. روش و طرح کلی تحقیق: اشاره به روش تحقیق از ابعاد هدف، محیط اجرا، استراتژی و مسیراجرا
3. جامعه آماری: معرفی جامعه آماری
4. نمونه آماری و روش نمونه گیری: بیان تعداد نمونه و روش نمونه گیری
5. متغیرهای تحقیق: شاخص های تغییر پذیر تعریف می شوند
6. ابزار اندازه گیری: معرفی ابزار و اعتبار و روایی آن
7. شیوه جمع آوری اطلاعات: روش اجرا در جمع آوری اطلاعات 
8. روش های آماری: معرفی انواع روش های آماری مورد استفاده در پایان نامه 
ت- نگارش فصل چهارم پایان نامه: Findings یا تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق 
1. مقدمه : معرفی محتوای فصل
2. توصیف داده ها: جداول و نمودارهای توصیفی
3. آزمون فرضیه ها یا طرح سؤالات : متناسب با یافته ها جداول و نمودارهای ذیربط ارایه می شود.
ث- نگارش فصل پنجم پایان نامه: Discussion یا بحث و نتیجه گیری 
1. مقدمه : معرفی و محتوای فصل 
2. خلاصه تحقیق: خلاصه سه فصل 
3. خلاصه یافته ها: خلاصه فصل چهارم
4. بحث : مقایسه تحقیقات و نتایج موافق و مخالف با نتایج حاصل از یافته ها
5. نتیجه گیری: ارایه پیام حاصل از تحقیق
6. محدودیت های تحقیق: محدودیت های در کنترل و خارج از کنترل محقق( در برخی از دانشگاه ها در فصل یک نوشته می شود)
7. پیشنهادهای برخاسته از تحقیق: پیشنهادهایی که با نتایج بدست آمده می توان ارایه کرد.
8. پیشنهادهایی به سایر محققین : پیشنهاد برای انجام تحقیقات بعدی
ج- تهیه بخش های خارج از فصول: دو بخش پیش از آغاز فصول و پس از فصول دارد. 
1. روی جلد: گالینگور(چرمی)
2. صفحه عنوان فارسی: بدون شماره صفحه
3. صفحه بسم اله الرحمن الرحیم(در برخی از دانشگاه ها قبل از صفحه عنوان فارسی ارایه می شود): بدون شماره صفحه
4. برگه داوری: بدون شماره صفحه
5. صفحه تقدیم: بدون شماره صفحه
6. صفحه سپاسگزاری: بدون شماره صفحه 
7. چکیده فارسی: بدون شماره صفحه 
8. فهرست مطالب: آغاز نشانه گذاری صفحه با حروف ابجد 
9. فهرست جداول: ادامه نشانه گذاری صفحه با حروف ابجد 
10. فهرست نمودارها: ادامه نشانه گذاری با حروف ابجد
11. فهرست شکل ها : ادامه نشانه گذاری با حروف ابجد
12. فهرست نقشه ها : ادامه نشانه گذاری با حروف ابجد( از اینجا به بعد فصول آغاز می شود و موارد بعدی مربوط به بعد از فصول می شود)
13. منابع: شماره صفحات داخل فصول ادامه می یابد. 
14. پیوست ها: نشانه گذاری با حروف ابجد از ابتدا آغاز می شود. 
15. چکیده انگلیسی: شماره صفحه ندارد
16. صفحه عنوان انگلیسی: شماره صفحه ندارد.
17. پشت جلد: گالینگور(چرمی)
18. عطف: گالینگور (چرمی)

منابع نویسی 
فهرست منابع شامل کلیه منابعی است که به نحوی در پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته اند. منبع نویسی دارای چند روش مشخص می باشد و ممکن است روش های مختلفی برای نوشتن فهرست منابع در دانشگاه های مختلف مورد تاکید قرار گیرد. برای نمونه به یکی از روش های رایج و مورد استفاده در دانشکده تربیت بدنی دانشگاه آزاد کرج اشاره می کنیم:
• تمامی منابعی که به نحوی در پژوهش مورد استفاده قرار گرفته اند، باید در این قسمت به صورت فهرست الفبا در دو بخش ابتدا فارسی و سپس لاتین ارایه گردد. 
• منابع ارایه شده باید مستقیماً مورد استفاده قرار گرفته باشند و از ذکر منبع در داخل منابع دیگر (منبع در منبع) اجتناب شود. 
• برای منبع نویسی و ارجاع دادن در متن به شکل زیر اقدام می گردد : 
1. اگر در متن به موضوع مطالعه اشاره شود، نام نویسنده و سال انتشار داخل پرانتز می آید. مثلاً: برخلاف سایر شکل های نگارش، در خبر نویسی باید پاراگراف‌ها کوتاه و خلاصه باشند طوری که اکثر آنها بیش از یک جمله یا موضوع جدید نداشته باشند(تامپسون، 1996). 
2. اگر به نام نویسنده در متن اشاره می شود سال انتشار داخل پرانتز درج می گردد. مثلاً : کوارترمن(1992) دریافت که بیش از 95 درصد مدیران ورزش دانشگاهی آمریکا مدرک کارشناسی ارشد داشته اند. 
• اگر به مقاله ای که دو نویسنده دارد ارجاع داده شود، نام هردو، هربار به همراه سال انتشار در داخل پرانتز می آید. مثلاً : سرصفحه بالای برگه از مهم ترین عناصر خبر و شامل نام سازمان، آدرس و شماره تلفن، مشخصات تماس رسانه‌ای، تاریخ و زمان خبر و تیتر می‌باشد(سایمون و زاپالا، 1996).
• اگر مقاله کمتر از 6 نویسنده داشته باشد بار اول نام همه آنها به همراه سال انتشار و در دفعات بعد فقط نام نویسنده اول به علاوه کلمه "و همکاران" به همراه سال انتشار در داخل پرانتز آورده می شود. 
• اگر کاری شش یا بیشتر از آن، نویسنده داشته باشد، فقط نام خانوادگی نویسنده اول و به دنبال آن "و همکاران" به همراه سال انتشار در داخل پرانتز درج می شود.
• اگر به قسمت خاصی از یک منبع ارجاع داده شود، لیست شماره صفحه یا صفحات پس از سال انتشار می آید. 
• اگر منبع الکترونیک بوده و شماره صفحه ندارد، در صورت دسترسی شماره پاراگراف آورده می شود.
• اگر تمام یک وب سایت به عنوان منبع اشاره شود(و نه قسمتی از آن سایت)، به وب سایت مربوطه در متن اشاره می شود و نیازی به قرارگیری در فهرست منابع ندارد.
• مکاتبات شخصی، سخنرانی ها، نامه ها، خاطرات، مکالمات و نامه های الکترونیک(ایمیل) نباید در فهرست منابع درج شوند و فقط در متن به آنها اشاره می شود که شامل نام، نوع مکاتبه و تاریخ خواهدبود. 
• نحوه نوشتن منابع در فهرست مربوطه : 
1. ابتدا منابع فارسی و سپس منابع انگلیسی بر اساس حروف الفبا تنظیم می شوند.
2. شماره و ردیف. نام خانوادگی نویسنده، نام نویسنده(سال انتشار). عنوان کتاب، مقاله، گزارش یا پایان نامه تحصیلی همراه با ذکر عنوان پایان نامه دوره کارشناسی ارشد یا رساله دکترا(این قسمت با حروف ایتالیک و سیاه حروفچینی شود)، نام ناشر، مجله، سمینار یا موسسه علمی که مقاله در آن چاپ شده و یا نام دانشگاهی که پایان نامه در آنجا ارایه گردیده است. شماره مجله یا شماره جلد کتاب. شماره صفحه هایی که مطلب مورد نظر از آنها استخراج شده است(در صورتی که کل منبع موردنظربه عنوان مرجع مورد استفاده قرار گرفته باشد، لزومی به ذکر شماره صفحه ها نیست). 
3. توجه شود که نام و نام خانوادگی با علامت ویرگول، سال با علامت پرانتز و سپس نقطه، عنوان با علامت نقطه، و انتشارات با شهر نشر و صفحه ها با علامت ویرگول از یکدیگر جدا شوند. 
4. در صورتی که منبع بیش از یک نفر نویسنده داشت، پس از نوشتن نام هر نویسنده(ابتدا نام خانوادگی بعدکاما و بعد نام)، از علامت (؛) برای جداکردن نام ها استفاده می کنیم. اگرمنبع مورد استفاده تعداد نویسندگان زیادی داشت، لازم است اسامی تمامی آنها قید شود. 
5. در زمینه کتاب ها یا مقالاتی که به یک نویسنده تعلق دارند، رعایت ترتیب زمانی انتشار آنها ضرورت دارد. دراین حالت ابتدا مورد جدیدتر مطرح می شود. 
6. اگر کتاب ترجمه شده است، نام مترجم پس از نام کتاب به شکل مثال زیربیان شود : بست، جان دبلیو(1373). روش های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری. ترجمه حسن پاشاشریفی؛ نرگس طالقانی. تهران: انتشارات رشد، 23-27
7. در صورتی که مقاله از اینترنت یا لوح فشرده انتخاب می شود، منبع نویسی به این شکل صورت گیرد: نام خانوادگی، نام نویسنده(سال نشر). عنوان مطلب، تاریخ دریافت، نشانی اینترنتی یا نام لوح فشرده. در مورد مقالاتی که از سایت های اینترنتی استفاده می وشد، آدرس سایت به همراه دیگر اطلاعات مانند رفرنس های کتاب و مجله آورده شود. 
شماره گذاری صفحات منابع نیز در ادامه فصول، ادامه می یابد و آخرین صفحه شماره عددی صفحات پایان نامه به آخرین صفحه فهرست منابع اختصاص دارد.

 پس از نگارش چه کنیم ؟

         پایان نامه تحصیلی براساس یک استاندارد جهانی از پنج بخش تشکیل شده است. پس از نگارش پایان نامه برای آنکه پایان نامه جلد شود باید به صورت زیر تنظیم گردد :

۱- صفحه عنوان

۲- پیشگفتار و در صورت نیاز تشکر و قدر دانی

۳- فهرست مطالب

۴- فصل اول – طرح تحقیق

۵- فصل دوم –پیشینه تاریخی تحقیق

۶- فصل سوم _ روش تحقیق

۷- فصل چهارم _ ارائه یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن

۸- فصل پنجم _ خلاصه تحقیق و ارائه پیشنهادها

۹- فهرست منابع و مآخذ

۱۰- پیوست

۱- عنوان تحقیق
عنوان تحقیق و صفحه اولین صفحه پایان نامه است. گاهی صفحه عنوان درست مانند جلد پایان نامه طراحی می‌شود. صفحه عنوان شامل اطلاعات زیر است:

الف) عنوان پایان نامه

ب ) نام کامل استاد راهنما

ج ) نام کامل محقق یا محققین

د ) نام مرکز یا دانشگاهی که پایان نامه در آن تقدیم میگردد .

ذ ) نوع مدرک ( برای مثال : پایان نامه دوره کارشناسی ارشد مدیریت )

و ) تاریخ ارایه پایان نامه

۲) پیشگفتار و تشکر و قدر دانی
صفحه تشکر و قدردانی الزامی نیست اما مرسوم است که یک صفحه را به تقدیر و تشکر اختصای می‌دهند. محقق میتواند در پایین پیشگفتار نیز از فرد یا افراد با موسساتی که او را در انجام تحقیقش کمک و راهنمایی کرده اند ، سپاسگزاری کند .

۳) فهرست مطالب
فهرست مطالب و شماره صفحه مطالب معمولا شامل سه بخش است. دقت کنید فهرست مطالب خود با حروف الفبا شماره صفحه می‌خورد.

فهرست عناوین و شماره صفحه هر مطلب

فهرست جداول و شماره صفحه هر جدول، در صورتیکه جدول وجود داشته باشد.

فهرست تصاویر و شماره صفحه هر تصویر، در صورتیکه تصویر وجود داشته باشد.

۴) فصل اول: طرح تحقیق یا کلیات پژوهش
طرح تحقیق یا کلیات پژوهش فصل اول پایان نامه و بسیار مشابه پروپوزال است. مهمترین قسمتهای طرح تحقیق عبارتند از :

۴-۱- عنوان تحقیق ؛ باید شناختی دقیق و روشن از موضوع تحقیق را عرضه دارد و خالی از هرگونه ابهام و پیچیدگی باشد .

۴-۲- مقدمه یا تاریخچه ای از موضوع تحقیق : در این قسمت مختصری از نظرات و تحقیقات مربوط به موضوع و یا مسایل و مشکلات حل نشده در این حوزه و همچنین توجه و علاقه جامعه به این موضوع اشاره میشود .

۴-۳- تعریف موضوع تحقیق : در این قسمت محقق موضوع مورد علاقه و یا نیاز احساس شده خود را در حوزه تحقیق بیان میدارد و عوامل موجود در موقیعت را تعریف و تعیین میکند .

۴-۴- هدف یا هدفهای کلی تحقیق : این قسمت باید با جملات مثبت و کلی طرح شود و ازطولانی شدن مطالب پرهیز شود

۴-۵- روش انجام تحقیق : در این قسمت پژوهشگر روش کاری خود را بیان میدارد و شیوه های گوناگونی را که در گرد آوری مطالب خود به کار برده ذکر میکند و همچنین اگر روش آماری خاصی را در تهیه و تدوین اطلاعات به کار برده آن شیوه را بیان میکندو بیان آن یکی از ملزومات است .

۴-۶-ا همیت و ارزش تحقیق : با توجه به تشابه این قسمت از طرح تحقیق با تعریف موضوع تحقیق که در آن محقق نیاز خود را در آگاهی به نتایج مطالعه عنوان میسازد ، در این قسمت منابع شخصی یا علمی که از خاتمه تحقیق به محقق دست میدهد ، بحث میشود .

۴-۷- محدودیت های تحقیق : محدودیت هایی که کنترل آن از عهده محقق خارج است مانند انتخاب نوع بافته ها و یا زیر اندازها و دیگر محدودیت هایی که کنترل آن در دست محقق است مانند موضوع و محل تحقیق و ...

۴-۸- تعریف واژه‌ها: در این قسمت محقق باید واژه های کلیدی تحقیق را براساس منابعی معتبر به صورتی کاربردی تعریف کند.

۵) فصل دوم: پیشینه تحقیق یا ادبیات پژوهش 
در این بخش براساس مطالعات گذشته، مبانی نظری پژوهش بیان می شود. منظور از مبانی نظری ارائه تعاریف و مفاهیم بکار رفته در پژوهش به صورت روشن است و باید براساس مطالعات معتبر قبلی صورت گیرد. در بخش دوم ادبیات پژوهش به ارائه مطالعات مشابه که قبلاً توسط پژوهشگران دیگر صورت گرفته پرداخته می شود. اگر درباره سازمانی خاص تحقیق میکنید باید یک بخش از فصل دوم را در حد سه تا جهار صفحه به معرفی سازمان مربوط اختصاص دهید.

۶) فصل سوم روش تحقیق :
در این بخش نوع پژوهش براساس هدف و ماهیت معرفی می شود. همچنین نحوه گردآوری داده ها بیان می شود. معمولا پژوهش های علمی از روش های مطالعه میدانی و کتابخانه ای برای گردآوری داده ها و اطلاعات استفاده می کنند. همینطور جامعه آماری و در صورت لزوم نمونه آماری معرفی می شوند. سپس گزاره های پژوهش ( فرضیه ها یا سوالات ) ارائه می گردد. همچنینآزمونهای آماری مورد استفاده و نرم افزار تجزیه و تحلیل داده ها نیز معرفی می شود. به بحث مقدمه ای بر روش تحقیق رجوع کنید.

۷- فصل چهارم: یافته ها و تجزیه و تحلیل آنها
در این قسمت براساس داده های بدست آمده و با توجه به روشهای آماری مناسب به تجزیه و تحلیل داده ها و ازمون فرضیه های پژوهش پرداخته می شود. معمولا برای افزایش دقت محاسبات نرم افزارهای آماری مانند SPSS بکار گرفته می شود. این تحلیل اساس یک پژوهش علمی است.

۸- فصل پنجم: خلاصه تحقیق و پیشنهادها
این فصل شامل دو قسمت اصلی ، یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهادها است. یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است : اطلاعات و یافته هایی که محقق از تحقیق جاری خویش به دست آورده است. دوم اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است.

بعد از خلاصه پایان نامه باید محدودیت‌های تحقیق بیان شود. ذکر سه الی پنج مورد کافی است.

درنهایت باید پیشنهادها ارائه شود: پیشنهاد برای محققان آینده، پیشنهاد به سازمان مورد مطالعه و پیشنهادهای عمومی که در هر مورد باید سه یا چهار پیشنهاد مطرح شود. پیشنهاد باید برای استفاده‌کنندگان چراغ باشد.

۹- فهرست منابع و مآخذ
در این قسمت تمام منابع و مآخذ مورد استفاده ارائه می‌شود. فهرست نویسی قوانین خاص خودش را دارد. معمولا از روش APA برای نوشتن فهرست منابع استفاده می‌شود. به آموزش نوشتن فهرست منابع رجوع کنید.

۱۰- پیوست
شامل مطالب و مدارکی است که در درک و فهم خواننده از پایان نامه کمک چندانی نمیکند و میتوان از پرسشنامه ها ، آزمونها ، نامه های نوشته شده به افراد و موسسات و سایر وسایل جمع اوری اطلاعات نام برد .

چگونه از پایان نامه خود دفاع کنیم؟

هرچند که تهیه پاورپوینت برای دفاع از پایان نامه در مجموع یک کار هنری و سلیقه ای است، اما تشریفات و ضوابط مشخصی برای آن وجود دارد. در نخستین گام باید توجه داشت که برخی دانشجویان به غلط، فکر می کنند که در پاورپوینت، می توانند توضیح مفصل ارایه دهند تا مخاطبین از روی آن بخوانند! باید دقت کنید که تعداد خطوط هر اسلاید پاورپوینت، بین 3 تا حداکثر 9 خط باشد و هر خط نیز به همین منوال، حداکثر تا 7 کلمه باشد(قانون 7×7). در هر اسلاید باید بر نقاط کلیدی و برجسته به صورت موجز، مفید و رسا اشاره کنید. 
معمولاً هر دانشجو بین 25 تا 30 دقیقه فرصت دارد که کار خود را گزارش نماید و بین 5 تا 15 دقیقه به سووالات حاضرین پاسخ دهد. لذا تعداد اسلایدها را می توان بر اساس این وقت تنظیم کرد. معمولاً تعداد اسلایدهای مربوط به سخنرانی در این جلسات بین 25 تا 40 اسلاید می باشد. 
لازم است که تمامی اسلایدها دارای شماره باشد تا اگر سووالی برای حاضرین پیش آمد بتوانند شما را به شماره اسلاید ارجاع دهند. 
عناوین رایج در اسلایدها عبارتند از : 
1. شناسنامه گزارش: شامل عنوان، نام اساتید راهنما، مشاور، دانشجو و تاریخ دفاع است. برای ارایه آن در یک اسلاید می توان از صفحه شناسنامه پایان نامه استفاده کرد. 
2. مقدمه: شامل توضیحات مقدماتی برای ورود به بحث است. برای ارایه آن در یک اسلاید می توان از مقدمه فصل یک استفاده کرد.
3. بیان مساله: شامل چرایی انتخاب موضوع و بیان مساله اصلی برای تحقیق است. برای ارایه آن در یک اسلاید می توان از بیان مساله در فصل یک استفاده کرد. 
4. ضرورت و اهمیت تحقیق: در یک اسلاید و به کمک این بخش در فصل یک تهیه می شود. 
5. اهداف کلی و وی‍ژه: از اهداف تحقیق در فصل یک در یک تا دو اسلاید تهیه می شود. 
6. فرضیه یا سؤالات: از فرضیه ها یا سؤالات فصل یک در یک اسلاید تهیه می شود. 
7. ادبیات پیشینه: از فصل دوم در دو بخش داخلی و خارجی در دو اسلاید تهیه می شود. 
8. روش شناسی تحقیق: شامل روش تحقیق، جامعه و نمونه،‌ معرفی روش نمونه گیری از فصل سوم و در دو اسلاید تهیه می شود. 
9. روش آماری : معرفی روش آماری از فصل سوم در یک اسلاید می باشد. 
10. یافته های تحقیق: ارایه یافته ها با جداول یا نمودار و توضیحات مناسب از فصل چهارم که تا 10 اسلاید قابل تهیه می باشد.
11. بحث و نتیجه گیری: از فصل پنجم و تا 6 اسلاید قابل ارایه می باشد. 
12. پیشنهادهای برخاسته از تحقیق: از فصل پنجم در 2 اسلاید قابل ارایه می باشد. 
13. پیشنهادهایی به سایر محققین: از فصل پنجم که در 2 اسلاید قابل ارایه می باشد. 
14. سپاس: در یک اسلاید از توجه حاضرین تشکر می شود. 
اقدامات لازم برای جلسه دفاع: 
1. تکثیر چکیده پایان نامه بین حضار
2. تکثیر اسلایدهای پاورپوینت
3. کنترل ابزار و تجهیزات پیش از انجام سخنرانی دفاع
4. شمرده سخن گفتن و هماهنگی بین گفتار و اسلایدهای نمایش داده شده 
5. برقراری ارتباط چشمی با حضار و سخنرانی با اعتماد بنفس و روی باز 
6. پاسخ به سؤالات 
7. پذیرایی به شکل و زمان مناسب

نکات مهم برای نحوه جستجوی منابع علمی برای نگارش پایان نامه یا مقالات علمی

در ادامه مقاله ای بسیار جالب از سایت ترایپر آورده شده است که به دانشجویان تحصیلات تکمیلی و نیز علاقمندان به نگارش مقالات علمی و طرح های پژوهشی توصیه می شود، نکات کلیدی و کاربردی را برای نحوه سرچ علمی برای موضوع مورد نظر، روش شروع کار با منابع علمی مختلف در نگارش مقاله یا پایان نامه، رهایی از سردرگمی در مورد کار با منابع علمی یافته شده در مورد موضوع و … را متذکر شده است.

 با صحبت هایی که با بسیاری از دوستان انجام داده ام  متوجه نکته ای مبتلاء به شدم و آن سردرگم بودن همه ما در هنگام جستجوی علمی است.

اینکه نمی دانیم باید از کجا شروع کنیم؟!

چطور باید به مساله هجوم ببریم؟!

و آن را در نهایت حل کنیم…

بگذارید طور دیگر به این مقوله نگاه کنیم.

اینکه در شیوه های تحقیق موفق عمل نکردیم، همه ی اشکال متوجه ما نیست.

شیوه های آموزشی قطعا بی تاثیر نیست. دانش و تجربه استاد مربوطه نیز در آن موضوع بی تاثیر نیست. اما بخشی از این سردرگمی را قطعا خود ما دامن می زنیم.

اینکه نتوانسته ایم به شیوه های درست تحقیق دست یابیم و اینکه پروژه های علمی بسیاری را به نام خود ثبت ننموده ایم و ید طولایی در این باره به رخ نکشیده ایم، همه ی اشکالاتش متوجه محیط بیرونی نیست.

و این سیکل غیر حرفه ای، مدام تکرار می شود و چرخه حیات علم، به شیوه ناقص کنونی از ما به نسل دیگری سرایت میکند.

و هر از چندگاهی هم ممکن هست جهشی کند یا نکند، ولی تا به کی باید به انتظار فرآیند های تصادفی امیدوار بود؟

کمی به مساله توجه کنیم.

مساله این است، و شاید سوال بسیاری از دوستانمان باشد که چرا محقق خوبی نیستیم؟ و یا چطور محقق خوبی بشویم؟

در مواجهه با مساله علمی، افراد چند دسته می باشند.

دسته اول،

افراد محققی که در مواجهه با مساله در همان آن، شروع به پرسیدن از این و آن می کنند، بدون اینکه مطلب را حتی یک صفحه مطالعه کرده باشند.

عنوان مساله را بر پرچمی می نگارند و آن را بر می افراشند و به زمین و زمان ایمیل می زنند، از دوستان خود سوال میکنند.

از اتاق اساتید خارج نمی شوند و دائم در حال سوال هستند.

این عده در نهایت به جواب می رسند، اما عده زیادی را درگیر کرده اند.

دسته دوم،

این عده خوب بلدند به اصطلاح، گلیم خود را از آب در آورند.

مانند یک ماشین جنگنده و غول آسا مساله را در می نوردند.

مساله را مقابل خود گذاشته و مطالب مرتبط با مساله را از کوچکترین جنبنده مرتبطی که در آن است تا ستاره های کهکشان پیدا و دانلود می کنند،

و سپس مورد بررسی قرار می دهند.

مثلا ماه اول، جمع اوری اطلاعات.

ماه دوم، فکر می کنند اطلاعات جمع آوری شده کم است.

 و همینطور، تا چند ماه مشغول جمع آوری و سپس مشغول خواندن و استخراج محتوی.

تجربه نشان داده این افراد نیز مساله را حل می کنند.

دسته سوم، 

با شانسی که می آورند، یک دوست و یا استاد مسلط به موضوع پیدا می کنند.

و از ماه دوم، شروع به نگاشتن فصول پایان نامه می کنند!!

اینها نیز خیلی زودتر مساله را بر حسب اتفاق و شانس حل می کنند.

اما به راستی کدام شیوه درست تر است؟ شما  اگر تجربه ای دارید در این وبلاگ بیان کنید تا ما و دیگران  نیز استفاده کنیم.

برای اینکه آنسوی علم را ببینیم چه شیوه ای را بایستی برگزید؟

آیا برای در نوردیدن مرزهای دانش، بایستی چندین هارد اکسترنال پر از کتاب و مقاله داشت؟

یا بایستی شیوه ها و روش ها و نقشه راه ها را درست دید و پیاده نمود.

تجربه نشان می دهد پژوهشگاه های برتر جهان، عمدتا بر اساس نقشه راه پیش می روند و همین امر اگر چه خیلی منظم می باشد و تحمل این همه نظم گاها سخت و با اصول و قواعد انسان بلند پرواز و دوستدار سرک کشیدن به همه جا کمی مغایر و محدود کننده به نظر می رسد، اما در نهایت منجر به محصول و دانشی می شود که تا مدتها شکستن رکورد آن کار ساده ای نخواهد بود.

به نظر می آید بایستی از همین پروپوزال های ساده دانشجویی شروع کنیم،

و نقشه راههای مناسب را با تجربه هایی که از همین پروپوزال ها بدست می آید تدوین کنیم.

جالب است اگر تا چندی پیش، داشتن یک پروپوزال خوب و یا ایده برای یک دانشجوی دکتری ارزش می بود، امروز این تبدیل شده به اینکه برای آینده چه پیش بینی می کنی و یا به عبارتی، نقشه راهی که در پیش داری چیست؟

به نظر من، بهترین راهکار این است…

در لحظه اول مواجهه با یک مساله علمی، بلافاصله به دنبال جواب نگردید. چون اینگونه، ناخواسته سردرگم می شوید…

به دنبال یافتن دهها مقاله ی مرتبط می روید، از هر دوست و استادی که می شناسید سوال می کنید و بدون اینکه دقیقا بدانید به دنبال چه می گردید، دور خود می چرخید و می چرخید…

حقیقت این است که من هم مثل خیلی از دوستان بودم.

اما اکنون به راه حلی رسیدم که بهتر دیدم با شما نیز در میان بگذارم. تا قبل از ورود به این سردرگمی، از راه درست به هدف خود برسید.

شاید بهتر آن باشد که در وهله اول (قبل از ورود به هر یک از سه دسته)، نقشه راه خود را ترسیم کنیم.

تنها یک قلم و کاغذ نیاز است.

ابتدا باید هدف خود را در سطر اول مشخص نماییم.

و سپس با کوچک کردن و خرد کردن این هدف این هدف بزرگ به اهداف کوچک تر و تلاش برای دستیابی به این اهداف، و در نهایت به هدف اصلی مان دست یابیم.

کار سختی نیست.

یک بسم الله می گویم و با توکل به او شروع می کنیم.

اول، مساله و یا عنوان پایان نامه و پروپزال تان را در بالای صفحه یادداشت کنید.

سپس چند دقیقه ای به خود فرصت دهید و راجع به مساله خوب فکر کنید.

حالا هدف تان را به اهداف کوچک تری تبدیل کنید  همچون:

1- ببینم که مفهوم دقیق این مساله چیست و از من چه می خواهد؟

2- کلمات کلیدی مرتبط با مساله ام چیست؟

3- به دنبال مقالاتی که حاوی بیشتر این کلمات کلیدی هستند، بگردم.

4- شروع به خواندن همان چند مقاله کنم.

5- قطعا تمام متن مقاله را متوجه نمی شوم، چون تازه با این مساله مواجه شده ام و در آن تخصص کامل ندارم.

6- در مقالات اولیه، مقدمه و بدنه اصلی مقالات بیشترین کمک را در فهمیدن مساله به من می کنند. نتایج این مقاله، در این لحظه به درد من نمی خورند. چون من هنوز در مرحله ای هستم که دارم با مفهوم مساله آشنا می شوم.

7- الان به درک بهتری از مساله رسیده ام، اما هنوز نقطه های مبهمی در ذهنم نقش بسته اند.

8- به پیش  استاد راهنمایم که مساله را برایم تعریف کرده بروم، و بعد از توضیح آنچه خودم از مساله فهمیده ام، از ایشان در مورد نکاتی که متوجه نشده ام، راهنمایی بخواهم.

وقتی استادم ببیند که من در ابتدا مساله را پردازش کرده ام و چند مقاله مرتبط خوانده ام و بعد سوالاتی در ذهنم ایجاد شده، با انگیزه بیشتری به سوالاتم جواب خواهد داد.

9- الان از دوستانی که در این زمینه کار کرده اند نیز می توانم کمک بگیرم. چون فردی نیستم که فقط یک صورت مساله، در دست داشته باشم. اکنون اطلاعات زیادی نیز در این زمینه دارم و وقتی دوستم نکته ای را می گوید، حرفش را بهتر می فهمم و کمک بزرگ تری در پیشبرد هدفم است.

10- حالا باید دوباره شروع به تحقیق و جستجوی مقالات بیشتری کنم. چون الان، کلمات کلیدی بیشتری را مرتبط با مساله ام پیدا کرده ام.

11- مراجع مقالاتم را نباید فراموش کنم. بهترین کار این است که وقتی مقاله ای را می خوانم و در آن می بینم که نویسنده به مرجعی اشاره کرده، به دنبال یافتن آن مقاله باشم تا مفهوم کامل مطلب در مقاله اولم را بهتر دریابم.

12-  اکنون اطلاعات زیادی در زمینه مساله ام دارم و دقیقا می دانم که چه می خواهم و باید چه کار کنم.

13- شروع به نوشتن آنچه در جواب مساله می خواهم میکنم (هنوز جواب دقیق را پیدا نکرده ام) .

14- به قول خودمان “اهداف، ایده ها و کارهایی را که در پیش رو داریم” را تیتروار می نویسم.

15- حالا باید به دنبال آزمایش، برنامه نویسی و یا آن روشی باشم که من هم بتوانم نتایج خود را از کارم بگیرم.

16- سعی می کنم اول، نتایج مقالات کلیدی مرتبط با مساله ام را خودم نیز بدست آورم تا از صحت کارهایم مطمئن شوم. به عبارتی ابتدا آن را انجام دهیم که دیگران انجام داده اند. به عبارتی “دست گرمی” آزمایشی کار دیگران را تکرار میکنیم تا خوب به موضوع مسلط شویم

17-  جواب ها نزدیک هم هستند!!

18- حالا ایده های خودم را  انجام می دهم. اگر همه چیز مرتب باشد  اکنون آماده نوشتن یک مقاله کامل و ناب هستم. چون هم به صحت کارم اطمینان دارم و ایده های جدیدی را نیز صحت سنجی کرده ام و خودم می توانم یک مقاله عالی بنویسم.

19- اکنون من آماده ام که از جواب مساله ام دفاع کنم.

همین الان یک کاغذ و قلم بردارید و شروع به نوشتن ره نگاشت (نقشه راه) خود کنید.

نکات مهم شروع پایان نامه نویسی و تایپ پایان نامه

نوشتن پایان نامه کار بسیار ساده و لذت بخشی است. اینکه حاصل تحقیقات خود را می خواهید به رشته تحریر در آورید و …

همه ما در شروع نوشتن پایان نامه با مشکلات زیادی در تایپ در ورد مواجه می شویم و شروع به تماس و راهنمایی گرفتن از دوستانی می کنیم که قبلا پایان نامه نوشته اند.

ولی این کار، واقعا کار خسته کننده ای است. چون در مواردی نیاز داریم که کسی که ما را هدایت می کند، در کنار ما نشسته باشد و روی فایل ورد ما توضیحات لازم را ارائه دهد.

من هم مثل شما این فرآیند پایان نامه نویسی را گذرانده ام و برای اینکه شما دوستان عزیز، مثل من دچار مشکل نشوید، نکات کلیدی نوشتن در ورد را که معمولا افراد آشنایی با آنها ندارند، برای شما به صورت تصویری آورده ام تا انشا الله پایان نامه خود را راحت تر بنویسید.

با امید به اینکه این تاپیک بتواند بخشی از مشکلات نوشتن پایان نامه را از شما بکاهد.

نکته 1: 

قبل از شروع به نوشتن پایان نامه، ابتدا باید فایل ورد را تنظیم کنید تا از مشکلات آتی چپ چین و راست چین شدن متن راحت شوید.

برای اینکار، در بالای صفحه، در منوی Home گزینه Justify را انتخاب کنید تا بند هایی که می نویسید همه در یک ستون قرار گیرند.

 نکته 2:

اگر دیدید که متن شما از سمت چپ نوشته می شود، برای تغییر آن به راست، علامت راست نویس را انتخاب کنید.

نکته 3:

خط کش را فعال کنید.

این خط کش در نکات 4 و 5 برای ما کاربرد دارد.

در منوی View، گزینه Ruler را فعال کنید.

خط کش ظاهر می شود.

نکته 4:

بنا به اینکه در کدام دانشگاه مشغول به تحصیل هستید، فاصله متن از حاشیه های 4 طرف کاغذ متفاوت است که باید از مسئول کتابخانه یا تحصیلات تکمیلی، اطلاعات لازم مانند فونت و حاشیه ها را بپرسید.

روی خط کش ظاهر شده، دو بار کلیک کنید.

پنجره زیر باز می شود.

حاشیه های 4 سوی کاغذ را بنا به آنچه باید باشد تغییر دهید.

نگران اینکه این اعداد بر حسب اینچ هستند و باید اعداد را از سانتی متر به اینچ تبدیل کنید، نباشید.

کافی است مطابق شکل زیر، اعداد را با حروف cm بنویسید و گزینه OK را فشار دهید.

ورد خودش اعداد را به اینچ تبدیل خواهد کرد.

نکته 5:

فایل ورد به طور پیش فرض روی نامه (Letter) فعال است، در حالی که فایل ما باید با فرمت A4 باشد.

اکثر دوستان این نکته را نمی دانند و تازه زمانی که فایل ورد خود را پرینت می گیرند پی می برند که نوشته های پایان نامه از حاشیه ها فاصله ای بیش از آنچه که تعریف کرده اند دارد.

و بدتر از آن اینکه وقتی فرمت پایان نامه را از Letter به A4 تغییر می دهند، تمامی متن پایان نامه و محل قرار گرفتن شکل ها و جداول بهم می ریزد و باید چندین روز وقت بگذارند و کل پایان نامه را دوباره بخوانند تا بتوانند آن را مرتب کنند.

اگر می خواهید از شر این مشکل قریب الوقوع خلاص شوید، همین ابتدای کار و قبل از شروع به نوشتن، فرمت ورد را روی A4 تنظیم کنید.

برای اینکار نیز روی خط کش دو بار کلیک کنید.

در پنجره باز شده، روی Paper بروید و فرمت A4 را انتخاب نمایید.

نکته 6: 

قبل از نوشتن متن، باید فونت و اندازه آن را مشخص کنیم که این مورد نیز بستگی به دانشگاه شما دارد.

البته معمولا گفته می شود که از یکی از فونت های رایج فارسی همچون BNazanin، BLotus، و… استفاده کنید و عموما فونت 12 بکار گرفته می شود.

برای انجام این تنظیمات روی منوی Home رفته و مطابق شکل، فونت و اندازه مورد نظر را انتخاب نمایید.

نکته 7: 

حتما برای بعضی از شما دوستان هم پیش آمده که هنگامی که در ورد اعداد را با فونت فارسی می نویسید، با فونت انگلیسی نمایش می دهد و یا بالعکس.

این ایراد در تنظیمات ورد نهفته است.

برای رفع این مشکل تنها کافی است از روش زیر برای اعمال تنظیمات لازم پیروی کنید.

در ابتدا، روی علامت Office Button کلیک کرده و در پایین پنجره، گزینه Word Options را کلیک نمایید.

صفحه زیر باز می شود.

روی گزینه Advanced کلیک کنید و به پایین پنجره بروید تا مطابق شکل زیر در قسمت Show document content، گزینه Numeral را مشاهده نمایید.

آن را بر روی Context تنظیم کنید.

در این حالت، تمامی اعدادی که با فونت فارسی نوشته شده اند، فارسی و تمامی اعدادی که با فونت انگلیسی نگاشته شده اند، انگلیسی نمایش داده می شوند.

گامهای اساسی برای شروع نوشتن پایاننامه

چهار گام اصلی در نوشتن پایاننامه:

 گام اول : غور و تفحص در خصوص موضوع تحقیق:  نکات اصلی

1.       در تفکرات خود تمامی جنبه های موضوع را در نظر بگیرید.

2.       ایده های خود را یاد داشت کنید.

3.       زیاد تحت تاثیر دیگران و یا تحقیقات دیگران قرار نگیرد و به ایده خود پایبند باشید زیرا این تحقیق خودتان است.

4.       سعی کنید تا یک هدف واقع بینانه را برای تحقیق خود تعیین کنید.

5.       زمان مناسب را برای انجام آن در نظر بگیرید.

6.       اگر فکر می کنید که با گرفتن مرخصی از محل کار خود می توانید کاری تحقیقاتی خود را به نحو احسن انجام دهیدحتما" آن کنید.

7.       حتما" یک مطالعه مقدماتی از موضوع تحقیق انجام دهید تا بتوانید با اطمینان بیشتر موضوع تحقیق را بطور جدی دنبال کنید.

گام دوم : تهیه طرح اولیه تحقیق( proposal): نکات اصلی

8.       طرح های تحقیقاتی سایرین را مورد بررسی قرار دهید.

9.       یک بررسی جامع از ادبیات مرتبط با موضوع تحقیق انجام دهید.

10.   نسخه ای از مقالات مرتبط با موضوع برای خود تهیه کنید.

11.   پیشنهاد تحقیق باید سه فصل اول پایاننامه را در برگیرد.

12.   به تحقیق خود متمرکز شوید.

13.   به طرح پیشنهادی خود یک عنوان بدهید.

14.   مباحث خود را در حول یک مجموعه سئوالات سازماندهی کنید.

15.   برخی از ملاحظاتی که باید در تعیین موضوع تحقیق خود در نظر بگیرید.

15.2.     طرح تحقیقاتی خود را بگونه ای تنظیم کنید که در خور موضوع تحقیقی شما باشد.

15.3.     روش شناسی خود را براساس یک منطق قابل پذیرش انتخاب کنید.

15.4.     روش شناسی چندگانه یا ترکیبی را می تواند مد نظر داشته باشید.

15.5.     با دقت مکان تحقیق خود را انتخاب کنید.

15.6.     از انجام تحقیق مشترک با سازمان دیگر اجتناب ورزید.

16.   گروه آموزشی را که در آن تحقیق را انجام خواهید داد به خوبی بررسی کرده و سپس انتخاب کنید.

16.2.     دانشکده ای را انتخاب کنید که از شما حمایت کند.

16.3.     استاد اصلی شما در واقع متحد شما است.

16.4.     طرح پیشنهادی خود را که با دقت تمام مکتوب شده است به گروه آموزشی ارائه نمایید.

16.5.     جلسه طرح پیشنهادی خود را در گروه خوب برنامه ریزی نمایید.

گام سوم : نگارش  پایاننامه: نکات اصلی

17.   بخشی را که بیشترین تسلط در آن را دارید برای شروع نوشتن انتخاب کنید.

18.   طرح پیشنهاد خود را در قالب بخش بندیهای پایاننامه دوباره بنویسید.

19.   در نسخه های اولیه پایاننامه،هرجا ذکری از  اسم فرد یا مکان شده  است، این اسامی بصورت واقعی و کامل بیاید.

20.   هر نسخه مقدماتی از پایاننامه را بصورت جداگانه و در کاغذهای رنگی متفاوت چاپ بگیرید.  

21.   در هر نسخه مقدماتی هر کجا که از جدول و یا نمودار استفاده شده است آنها را بصورت دستی انجام دهید.

22.   مطالب خود را واضح و عاری از هر نوع ابهام بنویسید.

23.   حتما" پایاننامه های دیگران را قبل نوشتن پایاننامه خود مرور کنید.

24.   جداول خود را ابتدا پس از معرفی در متن بیاورید و سپس به توصیف آن به پردازید.

25.   سعی شود در متن از جمله بندی مشابه یا موازی در هر کجا لازم باشد استفاده شود.

26.   از جدول فهرست مطالب به نحو مطلوب جهت بهبود سیاق و نظم نگارش استفاده شود.

27.   نتایج واقعی و دلالت های یافته خود را بنویسید – از تکرار یافته های خود اجتناب نمایید.

28.   پیشنهادات خود را برای تحقیقات بیشتر در زمنیه مطالعاتی خود  عنوان نمایید.

29.   فصل اول را باید در مرحله آخر پس از اینکه فصول دیگر تمام شد، نوشت

گام چهارم : مرحله دفاع از پایاننامه: نکات اصلی

30.   قبل از شروع زمان دفاعیه، سعی کنید که حد اقل در جلسه دفاعیه چند نفر دیگر از دانشجویان شرکت نمایید.

31.   یافته های تحقیقاتی خود را با دیگران در میان بگذار و از نظرات مشورتی آنها بهره گیرد.

32.   فصول پایاننامه خود را در گروه آموزشی ذیربط توزیع نکنید.

33.   بیاد داشته باشید که دفاعیه یک کار تیمی است که شما با استاد راهنما انجام می دهید.

34.   در دفاعیه حالت دفاعی به خود نگیرید.

35.   به نحوی از پایاننامه خود دفاع کنید که گویی دارید یک مطلب آموزشی ارایه می دارید.

36.   بد نیست که از دفاعیه خود یک نوار صوتی یا ویدئویی تهیه کنید.

37.   از پایاننامه خود یک مقاله تحقیقاتی جهت چاپ در مجلات علمی تهیه کنید.

 بیان مسئله را در پایاننامه چگونه بنویسیم:

38.   بیان مسئله چیست؟

39.   چرا پایاننامه شما باید دارای " بیان مسئله" باشد؟

40.    چگونه نظر  و ایده خود را در خصوص موضوع تحقیق بیان کنیم